حسن لطفي

اين روزها زار ممد، پروكروستس، گاليله، معراجي و خيلي‌هاي ديگر توي ذهنم رژه مي‌روند و وقت و بي‌وقت (حتي سر نماز) نمي‌گذارند روي كاري كه مي‌كنم، تمركز كنم.

زار ممد از دل فيلم تنگسير بيرون مي‌آيد و در حالي كه رگ‌هاي گردنش بيرون زده، مي‌گويد: من مي‌خوام بفهمم پيغمبر اسلام وقتي امرو نهي مي‌كرد به مردم بد و بيراه مي‌گفت؟ من با آن كه جوابش را مي‌دانم و بي‌آنكه به كسي بد و بيراه گفته باشم، از شرم سر پايين مي‌اندازم و فقط وقتي سر بالا مي‌آورم كه به ياد سرنوشت پروكروستس مي‌افتم كه مي‌خواست همه را به قد و قواره تخت خودش در بياورد. تختي كه انگار قرار بوده از دل اساطير يوناني بيرون بيايد و به نماد و نشانه‌اي تبديل شود كه حكايت از تنگ‌نظري، خودرايي، خود را مدار دنيا دانستن، زور و خشونت باشد. خصوصياتي كه با خودش رنج براي ديگران و وحشت عمومي را به دنبال خواهد داشت و خشونتي كه باعث مي‌شود آدم‌هايي مثل گاليله به آنچه باور ندارند، اعتراف كنند و گردن بنهند، بي‌آنكه در درون‌شان چيزي عوض شده باشد. اما نه! اجبار و پذيرش بر آمده از ترس، شمشير بالاي سر، هراس از محبس و گرسنگي و… آدم‌ها را از ثبات خارج مي‌كند. ناآرامي، درد، رنج و خشم وجودشان را پر مي‌كند. سر اگر خم مي‌كنند به معناي پذيرش نيست، براي آن است كه از تيغ برنده بالاي سرشان نجات پيدا كنند. اگر به باورهاي گذشته‌شان نه مي‌گويند و به علامت نفي سر بالا مي‌برند، قصد دارند از فرو رفتن چاقوي زير گلوي‌شان در امان بمانند. چاقويي كه يك‌ روز هم زير گلوي چاقوگذار قرار مي‌گيرد. اين‌ را از سرنوشت پروكروستس هم مي‌توان دريافت. عاقبت خودش هم مثل عاقبت قربانياني بود كه بر تخت مي‌خواباند و اگر اندازه تختش نبودند به ضرب زور و كوبيدن و بريدن و كشيدن اندازه‌شان مي‌كرد. دوره‌اش كه تمام شد به سر خودش هم همان بلا آمد. كسي كه بذر خشم بپاشد، مهرباني درو نمي‌كند. كسي كه مثل گاليله با زور و ترس مجبور به انكار باورهايش مي‌شود تغيير نمي‌كند. فردي كه براي اثبات باورهايش ناسزا مي‌گويد و با خشم فرياد مي‌زند به خودش و باورهايش اعتقاد ندارد. امر به معروف و نهي از منكر به امثال شهيد بهشتي نياز دارد كه روبه‌روي مخالف عقيده‌اش بنشيند با اقتدار از عقايدش دفاع كند. زور، ارعاب و تهديد فقط باعث مي‌شود آدم‌ها باورهاي‌شان را پنهان كنند. سال ۱۴۰۰ سال خوبي براي اعتراف گرفتن از گاليله‌ها نيست.