سهیلا طائی -کارشناس و فعال حوزه اجتماعی و شهری

اخیراً ویدئویی دیدم در مورد اختراع یک سرویس بهداشتی در ژاپن، وسوسه شدم وضعیت این اتاقک ضروری و حیاتی را در ایران بررسی کنم. توالتی که ژاپنی‌ها اختراع کردند به این صورت است که شفاف طراحی‌شده و درون توالت از بیرون دیده می‌شود.

به گفته «شیگرو بان» طراح این توالت‌ها ذهنیت عموم مردم درباره توالت عمومی را تغییر می‌دهد. برای افراد دو موضوع دغدغه‌ای برای ورود به توالت عمومی است: نخست درباره تمیزی توالت و دوم اینکه فرد دیگری داخل آن نباشد. توالت‌های تازه، شفاف هستند؛ بدان معنا که فرد از بیرون و پیش از ورود می‌تواند وضعیت داخل آن را مشاهده کند، سپس با ورود به توالت و قفل شدن شیشه شفافیت پیشین را نخواهد داشت و حریم خصوصی و امنی برای استفاده‌کننده از توالت ایجاد خواهد شد. همچنین، درون توالت نور‌های زیبایی استفاده‌شده تا بودن در آن لذت‌بخش‌تر شود.

حالا نگاهی به سرویس بهداشتی‌های وطنی بیندازیم. توالت عمومی‌هایی که ما اختراع کردیم به این صورت کار می‌کند که در اصلی آن شب‌ها با زنجیر قفل می‌شود، در طول روز از مایع دستشویی و خدای‌نکرده سیستم خشک‌کن خبری نیست! روایت جهنم است؛ آب است، شلنگ نیست، شلنگ هست، آب نیست، سطل زباله هست، مایع دستشویی نیست، مایع دستشویی هست، سیستم تهویه وجود ندارد. خلاصه به تنها چیزی که در این شهر فکر نکرده‌اند نیاز به قضای حاجت در خارج از خانه است.

آن‌گونه که شاخص‌های جهاني اذعان می‌کنند فاصله سرویس‌های بهداشتي مناسب و قابل‌استفاده باید بین ۲۵۰ متر تا ۵۰۰ متر باشد؛ این در حالی است که در تهران تنها ۹ هزار و ۴۳۷ سرويس بهداشتي وجود دارد که بر این اساس، ۷۵ درصد سرویس‌های بهداشتي عمومي در پارک‌ها، ۱۰ درصد در سطح شهر، ۹ درصد ميادين ميوه و تره‌بار، ۴ درصد در پایانه‌های اتوبوس‌رانی و دو درصد نيز در فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروند (زیر نظر شهرداري) احداث‌شده است. البته ناگفته نماند بیش از ۲۰۰۰ چشمه از آن‌ها به دلیل مشکلات فنی و یا متروکه بودن و عدم تأمین امنیت قابل‌استفاده نیست.

حالا با یک ضرب و تقسیم ساده ببینید در تهرانی که ۷۵۱ کیلومترمربع مساحت و بیش از ۸ میلیون ۶۰۰ هزار نفر جمعیت دارد، باید چند سرویس بهداشتی قابل‌استفاده وجود داشته باشد که به استانداردهای جهانی نزدیک شویم؟ بله! بیش از ۳۶۰ هزارچشمه! این در حالی است که در بهترین حالت، سالانه ۱۰۰۰ چشمه سرویس بهداشتی هم در شهر ساخته نمی‌شود. و تأسف‌بارتر آنکه تنها ۴ درصد سرویس‌های بهداشتي تهران داراي فضاي مناسب مادر و كودك هستند و در مورد آمار سرویس بهداشتی مخصوص معلولین، سالمندان، زنان باردار و … هم آماری در دست نیست.

مسئولان شهری که همیشه جوابی در آستین ‌دارند، می‌گویند: مردم اجازه نمی‌دهند در نزدیکی خانه آن‌ها سرویس بهداشتی ایجاد شود، اما آیا مردم در مورد سرویس بهداشتی در کنار ایستگاه اتوبوس، در کناری از پارکینگ‌های عمومی، در گوشه‌ای از زیرگذرها و روگذرها، فضاهای سبز و … می‌توانند نظر بدهند و احتمالاً آن‌قدر قدرت دارند که جلوی پروژه‌های عمرانی شهرداری را بگیرند؟

واقعیت این است که تهران در کنار مشکلات عدیده‌ای که دارد از بودجه قابل‌توجهی نیز برخوردار است؛ بودجه سال جاری شهرداری تهران ۳۰ هزار و ۲۰۱ میلیارد تومان است و تقریباً با بودجه عمومی ۵ استان پرجمعیت کشور (آذربایجان شرقی، فارس، کرمان، اصفهان و خراسان رضوی) برابری می‌کند. بنابراین درخواست حفظ شأن اجتماعی مردم در این شهر پر بیراه نیست. سرویس بهداشتی قابل‌استفاده و تمیز حداقل امکاناتی است که باید در اختیار مردم _نه‌تنها مردان_ قرار بگیرد.