محمد کاموس

وقایع خبری به نقل از همشهری: این روزها صورت‌ بدون ماسک یک تصویر ترسناک است. اما این تنها زخم کرونا بر چهره آدمی نبود. ردپای آن را در زندگی اجتماعی به‌گونه‌ای دیگر نیز می‌توان دید. خانه‎‌نشینی، تصویر آشنای یک سال اخیر است که نشان می‌دهد دنیا بعد از کرونا تغییر کرده. شمالی‌های مهمان‌نواز و جنوبی‌های خون‌گرم را از سفر گردشگران دلگیر ندیده بودیم یا خانه‌نشینی ایرانی‌ها را که در این یک سال دیدیم. در این یک‌سال آمارهای عجیبی در کشور ثبت شد. ازدواج به‌ویژه ازدواج کودکان افزایش یافت. ترک‌تحصیل زیاد شد. خشونت خانگی هم شکل و شمایل دیگری به‌خود گرفت.

مطالعات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران نشان می‌دهد که بیشترین پیامد پاندمی کرونا بر حوزه‌هایی چون خانواده و آموزش، کسب‌وکار و برخی گروه‌های اجتماعی مانند زنان، کودکان، صاحبان مشاغل خرد و مهاجران بوده است؛ حوزه‌هایی که اغلب در شهرستان‌ها، محرومیت‌هایی داشتند و حالا کرونا هم بار سنگین‌تری روی دوش‌شان گذاشته. این تغییرات اما مختص ایران نیست؛ کرونا ۱۰۰میلیون نفر به جمعیت فقیر جهان اضافه کرد.
اصغر مهاجری، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه تهران اما پیامدهای این واقعه هولناک جهانی را به همه حوزه‌ها مربوط می‌داند و می‌گوید: «این واقعه پیامدهای اولیه، ثانویه و انباشته دارد که مورد سوم ممکن است خیلی طولانی شود و سال‌ها زمینه بروز مشکلاتی چون افزایش طلاق، خودکشی، ناامیدی، از هم پاشیدگی خانواده و… را ایجاد کند».    *** پیامدهای منفی کرونا دور از انتظار هم نبود. شیوع کرونا بحرانی فراگیر و بی‌سابقه در جهان ایجاد کرده است به‌طوری که آن را بزرگ‌ترین بحران جهان بعد از جنگ جهانی دوم توصیف کرده‌اند؛ بحرانی که ضمن بر‌هم‌زدن نظم جهانی، تغییرات زیادی هم در ساختار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشورها ایجاد کرده.

هادی خانیکی، رئیس کرسی ارتباطات علم و فناوری یونسکو معتقد است که کرونا فقط بر سطوح سخت و فیزیکی ننشسته و مجاری تنفسی شهروندان ما را در معرض تهدید قرار نداده است بلکه به همه لایه‌های معرفت، دانش، نگرش، سنت، آیین و مناسبات فردی و اجتماعی و حاکمیتی وارد شده و پرسش‌ها و روش‌های جدیدی در برابر همه نهاده است.    ***

تأثیر کرونا بر جنبه‌های مختلف زندگی بشر را اصغر مهاجری به چند سطح تقسیم‌بندی می‌کند. او از تأثیر کرونا بر سلامت جسم و روان و جامعه می‌گوید که از وسواس شدید تا مرگ خود یا نزدیکان را دربرمی‌گیرد یا به مواردی چون تأثیر منفی بر اقتصاد، وقوع آنومی یا بی‌هنجاری، افزایش نرخ ناامیدی و جامعه‌پذیری ناقص میان کودکان و نوجوانان اشاره می‌کند که به‌دلیل وجود مشکلات و بحران‌های متعدد در جامعه، هر کدام منجر به بحران‌های انباشته می‌شوند و سال‌ها جامعه را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.   

***

کرونا البته کارکردهای مثبتی هم داشته است؛ کارکردهایی که به‌ویژه در جامعه ما و میان مردم استان‌های مختلف شکل گرفت و می‌توان آثار آن را تا سال‌ها به تماشا نشست؛ گسترش مهربانی، پویش‌های مردمی، کمک به هم‌نوع، انعطاف‌پذیری، شادی‌آفرینی و… از کارکردهای مثبت کروناست که اندکی از بار بحران تحمیل‌شده کاست. موج همدلی‌ و مهربانی در تمام کشور شکل گرفت؛ حتی در استان محروم سیستان‌و بلوچستان که پراکندگی جغرافیایی و تراکم جمعیتی کمتر آن را نسبت به مناطق توسعه‌یافته‌ای چون تهران ایمن‌تر نگه‌داشته بود.  

  ***

کرونا هر چه نداشت، یک اخلاق درست برایمان به ارمغان آورد؛ اینکه ما با هر قومیتی از هر استان در یک جا زندگی می‌کنیم و باید به یکدیگر کمک کنیم تا قوی باشیم؛ هیچ‌کس به‌تنهایی قوی نیست.

«ایستا» بدون کرونا ماند
به نام روستا معروف شده اما در تقسیمات کشوری روستا نیست. «ایستا» منطقه‌ای در طالقان است که با یک دروازه از جهان بیرون جدا شده. اهالی، هیچ‌کس را به درون راه نمی‌دهند و فقط برای تامین نیازهای ضروری‌شان به شهر رفت‌وآمد می‌کنند. ساکنان ایستا در اصل ترک ‌زبان و از مقلدان آیت‌الله تبریزی هستند که ۸۰سال پیش از دنیا رفت. آنها ماشین سوار نمی‌شوند یا شناسنامه نمی‌گیرند. اهالی این منطقه به‌گفته فرماندار طالقان از کرونا هم مصون مانده‌اند و در یک سال گذشته هیچ خبری مبنی بر شیوع کرونا میان‌شان نبوده است.

واکسن آمد
نخستین فاز واکسیناسیون کرونا سه‌شنبه (۲۱بهمن) با استفاده از واکسن «اسپوتنیک وی» روسی در تمامی استان‌ها غیر از هرمزگان انجام شد. به‌گفته فاطمه نوروزیان، سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، سهمیه واکسن کرونای این استان با یک روز تأخیر، چهارشنبه ۲۲بهمن با خودرو از تهران ارسال و واکسیناسیون انجام شد. واکسن‌های کرونا هر دو هفته یک بار، مرحله به مرحله وارد می‌شود و اولویت تزریق براساس دستورالعمل کشوری خواهد بود. طبق سند واکسیناسیون کرونا، تزریق واکسن به نخستین گروه یعنی مدافعان سلامت حدود ۲هفته طول می‌کشد و بعد از آن سایر کادر درمان که در خط‌مقدم مبارزه با کرونا هستند و همزمان افراد بالای ۶۵ سال و بیماران زمینه‌ای، واکسینه می‌شوند.