• آرش شایسته نیا- دکترای مدیریت رسانه

شکل گیری ، برگزاری  و مشارکت همه اقشار جامعه در بیش از ۴۰ انتخابات از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون بیانگرآن است که آرمان این انقلاب مبتنی بر حضور مردم در جایگاه تعیین سرنوشت خود از یک سو و اثبات این ادعا که نظام جمهوری اسلامی ایران ، نظامی مبتنی بر مردم سالاری دینی است .

با این همه اما ، انتخابات « مجلس شورای اسلامی» و انتخابات «خبرگان رهبری» در اسفندماه سال جاری از نگاه اندیشمندان وکارشناسان خبره مسائل سیاسی؛  ازجایگاه و اهمیت فوق العاده ای در عرصه سیاست داخلی و خارجی برخوردار  است . سیاستمداران خارجی با اتکا به مسائل اجتماعی ایران که در سال گذشته و به دنبال فوت «مهسا امینی» روی داد و به شکل اعتراضات سیاسی در تمام نقاط کشور فراگیر شد بر این باورند که مردم نگاهی خوش به صندوق آرا نخواهند داشت و در نهایت این دو انتخابات با کمترین میزان مشارکت و حتی پایین تر از انتخابات پیشین در برگزار و کاندیداها با رای حداقلی مردم  به مجلس شورا و یا مجلس خبرگان روانه خواهند شد . اما در سوی دیگر این رویداد سیاسی ، کارشناسان و اصحاب فن در داخل کشور نگاهی متفاوت تر از سیاستمداران خارجی داشته و معتقدند اگر میزان مشارکت در انتخابات پایین تر از دوره های پیشین باشد ؛ اعتراضات سال گذشته کشور نقش بسیارکوچکی را در این پازل داشته و مسائل اقتصادی در کشور و به خصوص افزایش تورم محصولات و ملزومات اولیه زندگی مردم ، عدم حمایت جدی نمایندگان مجلس از مردم ، عدم الزام به پاسخگویی وزاری دولت ، عدم پیگیری مجدانه در بررسی طرح استضیاح نمایندگان و مهم تر عدم شفافیت واقعی نمایندگان به هنگام بررسی لوایح و اخذ رای در صحن علنی مجلس باشد. در کنار این دو دیدگاه در خصوص میزان مشارکت مردم در انتخابات اسفندماه اما نگاه« سومی» نیز وجود دارد که این دیدگاه نیز از سوی دسته دیگری از فعالان سیاسی در کشور سخت مورد تاکید قرار گرفته است. آنان معتقدند که رد صلاحیت های گسترده از سوی هیات های اجرایی در کنار سایر عواملی که به آن اشاره رفت ؛ چراغ انتخابات را کم سوتر خواهد کرد .

از آن جایی که این دست تحلیل ها ؛ خواسته و یا ناخواسته و به صورت صواب یا ناصواب از سوی برخی از افرادی از جناح های مختلف سیاسی و در آستانه برگزاری تمامی انتخابات کشور مطرح و رسانه ای می گردد که به نوعی سبب ایهام و ابهام درنفس برگزاری انتخابات شده و در نهایت تنها به نفع دشمنان داخلی و یا خارجی گردیده و به سرور و شادمانی دشمن منجر خواهد شد توجه به رهنمودهای مقام معظم رهبری ؛ حضرت ایت الله خامنه ای می تواند گره گشا باشد . به عنوان نمونه می توان به یکی از رهنمودهای معظم له در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری در تاریخ ۲۷ بهمن ماه ۱۳۷۹ اشاره کرد. ایشان می فرمایند:

«مردم را از لحاظ سیاسی دچار التهاب کردن ، نگران کردن ، سرگرم مسائل کوچک کردن ، به جان همدیگر انداختن  جناح ها ، مسائل کوچک را بزرگ کردن ، این جزو برنامه ها است (دشمنان) می خواهند کاری کنند که فضای کشور ،فضای تب آلود شود. مبارزه با این برنامه ،سعی در آرام نگهداشتن فضای عمومی و فضای سیاسی کشور است .همه باید در این جهت حرکت کنند. به هیچ یک از حرکات و اظهاراتی که به معنای التهاب آفرینی باشد،نباید میدان داده شود ، به خصوص « مطبوعات » باید به این نکته توجه کنند. دستگاه های مختلف و قوای سه گانه باید حیثیت ، شخصیت و حدود قانونی را هم حفظ کنند و همدیگر را تضعیف نکنند ؛ که متاسفانه گاهی در گوشه و کنار چیزهایی در این زمینه دیده می شود .البته به گمان زیاد،ناشی از غفلت است؛اما باید توجه داشت که این غفلت ها بسیاری از اوقات در اختیار و مورد استفاده دشمنان قرار می گیرد.

یکی از تمایزهای امروزین دنیای سیاست با دنیای سیاست در گذشته ، بهره گیری از « رسانه » ها و ظرفیت های پیدا و پنهان آن در کسب ،حفظ و افزایش قدرت در دنیای سیاست است تا آن جا که امروزه اغلب چهره ها و شخصیت های سیاسی در هر کشوری برای پیشبرد برنامه های – خرد و یا کلان – خود  از این ظرفیت و در درون « دیپلماسی رسانه ای » جست و جو می نمایند و برای بهره برداری از این ظرفیت رسانه ای، کارگردانی و صحنه گردانی آن را به افرادکاربلدی در قالب و هیات« مشاوران رسانه ای » واگذار می نمایند و از آن جایی که مردم یک جامعه برای دریافت پیام ها ، ابلاغ و یا انتقال خواسته های خود از رسانه ها استفاده می کنند ؛ این دسته از مشاوران با بررسی تمامی اوضاع و تحولات داخلی و خارجی کشور و با رصد عمیق افکار عمومی به دنبال باز مهندسی این افکار با استفاده از علم « روان شناسی جامعه »  تا رسیدن به هدف مطلوب «جامعه» خویش خواهند بود چرا که بر این باورند که رسانه ها در دوران کنونی به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی مردم تبدیل شده اند .

ازآن جا که انتخابات و مشارکت انتخاباتی ،چگونگی ارتباط متقابل جامعه و دولت را به نمایش می گذارد و حتی این چگونگی در سطوح کیفی این ارتباط موثر خواهدبود ، توجه به کارکردها و وظایف رسانه ها بسیار حائز اهمیت بوده و باید به آن توجه ویژه داشت .

مشارکت در زندگی ، نمودهای متفاوتی دارد که می توان به طور نمونه به عضویت در احزاب ، شرکت در انتخابات و ایجاد ارتباط متقابل با سیاستمداران در چارچوب جامعه مدنی اشاره کرد که همه این موارد ایجاب می کنند مردم به رسانه ها دسترسی فزاینده ای داشته و از آن جهت رفع نیازهای خود استفاده نمایند .

تشویق به مشارکت در انجام و اجرای برنامه های گروهی از وظایف و کارکرد های اصلی رسانه (یعنی ایجاد همبستگی افراد یک جامعه ) است . از نگاه روانشناسان اجتماعی و صاحب نظران حوزه ارتباطات اجتماعی ؛ برای مشارکت افراد در برنامه ها و مناسبت های اجتماعی (و سیاسی) دست اندرکاران و مجریان نیازمند بستر سازی مناسب هستند که ایجاد این بسترمناسب با هدف جلب مشارکت بالا ؛ یکی از وظایف رسانه ها است. اگر بستر کافی و یا مناسبی برای مشارکت « عامه مردم » وجود نداشته باشد و یا زمان مناسبی برای آن در نظر گرفته نشود، بی شک می توان ازان ابتدا  به این نتیجه «گس » رسیدکه کارگزاران و دست اندرکاران آن برنامه در مراحل بعدی نیز ناکام بوده و به نتیجه رضایت بخشی دست نخواهند یافت.

اگر رسانه ها بتوانند با آموزش شهروندان و تشریح این که مشارکت آنان در برنامه های سیاسی و یا اجتماعی کشور چه فایده و منفعت هایی را برای آنان و هم وطنان آنان در زمان حال یا آینده خواهد داشت ؛ یکی دیگر از وظایف رسانه ها ( یعنی اطلاع رسانی و آموزش ) عینیت خواهد یافت.

با این همه شاید عده ای با این شعار که عدم حضور آنان در پای صندوق رای و شرکت در انتخابات پیامی برای حاکمیت می تواند داشته باشد، امّا واقعیت این است که حیات کشور به حضور مردم درعرصه های مختلف سیاسی و اجتماعی گره‌خورده و با حضور مردم ؛ جامعه ای مبتنی بر« سرمایه‌ اجتماعی » شکل گرفته و رشد یافته است .

بی شک عدم توجه به چرایی کاهش مشارکت و رفع منطقی آن ها از سوی سران قوا و دولتمردان ؛ کاهش «اعتماد اجتماعی» را به دنبال خواهد داشت که همین کاهش «اعتماد اجتماعی » ، فرصت مناسبی را برای دشمنان کشور فراهم می نماید تا آنان با طیب خاطر آسیب های جبران ناپذیری را در همه ابعاد به کشور وارد نمایند. بنابراین، رسانه ها می توانند با ترسیم صحیح نتایج عدم مشارکت مردم در انتخابات ؛ سهم بزرگی در میزان افزایش مردم به مشارکت در انتخابات داشته باشند .