میترا جلیلی

شیوع کرونا بازار اخبار جعلی و ادعاهای نادرست را در سال ۲۰۲۰ بشدت داغ کرد و به‌همین دلیل هم شبکه‌های اجتماعی مختلف تلاش کردند تا با این موضوع به‌طور جدی برخورد کنند. در این میان فیس‌بوک به‌دلیل گسترده بودن دامنه کاربرانش بیش از سایر شبکه‌های اجتماعی تلاش داشت تا اخبار جعلی و نادرست درباره بیماری، روش‌های درمانی، آمار قربانیان این بیماری، اخبار مربوط به واکسن و… را حذف کند. هرچند همچنان انگشت اتهام عده‌ای به سوی این پلتفرم نشانه رفته ولی این شبکه اجتماعی، موفقیت‌های بسیاری نیز به‌دست آورده است. حالا در تازه‌ترین اقدام، فیس‌بوک از کمپین و کارزاری بزرگ برای مقابله با اطلاعات نادرست درباره واکسن کرونا، ارتقای برنامه‌های ارتباطی با کاربران و همچنین تلاش برای توزیع سریع‌تر واکسن در جهان خبر می‌دهد.
هدیه ۱۲۰میلیون دلاری فیس‌بوک
فیس‌بوک برنامه‌هایی برای کمک به عرضه واکسن کرونا در جهان ارائه داده است و در نظر دارد تا همزمان با برنامه‌های واکسیناسیون، یک کمپین جهانی را برای مبارزه با اطلاعات نادرست درباره کووید۱۹ برگزار کند. همان‌طور که پاک کردن اطلاعات نادرست که می‌توانند تأثیرات مخربی بر سلامت بشر داشته باشند مهم است، جمع‌آوری اطلاعات از منابع رسمی و افزایش کانال‌های دسترسی مردم به این اطلاعات نیز به همان اندازه اهمیت دارد.
در همین راستا بتازگی «کانگ زینگ جین» رئیس حوزه بهداشت فیس‌بوک در یک پست وبلاگی نوشت: این غول دنیای فناوری در حال گسترش تلاش‌های خود برای حذف ادعاهای نادرست در فیس‌بوک و اینستاگرام در مورد کووید۱۹ و واکسن‌های ارائه شده یا در حال ساخت در جهان است. در ادامه این پست وبلاگی آمده است: همچنین فیس‌بوک اکنون برای عقب راندن افراد خاطی که اطلاعات غلط درباره واکسن کووید۱۹ منتشر می‌کنند، تبلیغات رایگان را به سازمان‌های بهداشتی ارائه می‌دهد.
 در ادامه این پست نیز نوشته شده است: به‌همین منظور فیس‌بوک به سازمان‌های غیرانتفاعی و آژانس‌های سازمان ملل متحد ۱۲۰ میلیون دلار اعتبار تبلیغاتی برای توزیع سریع‌تر واکسن و مشاوره‌های مراقبت‌های بهداشتی اهدا خواهد کرد. بی‌شک اهدای چنین رقم نسبتاً بزرگی می‌تواند کار خرید و توزیع واکسن در جوامع کمتر توسعه یافته و فقیر را بسیار راحت‌تر کند.
«جین» همچنین در ادامه مطلب خود نوشته است: فیس‌بوک اکنون در حال آماده‌سازی راهی میانبر برای شناسایی اطلاعات نادرست مربوط به کووید۱۹ و حذف اطلاعات جعلی مربوط به واکسن‌های این بیماری تنفسی است. این بدان معنی است که ممکن است شروع به حذف گروه‌ها و صفحاتی کنیم که در آنها ردپای اخبار ضد واکسن کووید۱۹ دیده می‌شود.
جین افزود: ما امروز به‌دنبال مشاوره با سازمان‌های بهداشتی برجسته از جمله سازمان جهانی بهداشت هستیم تا لیست ادعاهای دروغ و همچنین ادعاهای اضافی درباره کووید۱۹ و واکسن‌ها را بدون هیچگونه تعصبی از پلتفرم خود حذف کنیم.
فیس‌بوک همچنین با دانشکده بهداشت عمومی جان هاپکینز و AARP در ایالات متحده همکاری می‌کند تا ارتباطات خود را با جوامعی که ممکن است مصرف واکسن در آنها کم باشد، بهبود بخشد. در یک نظرسنجی که بتازگی توسط گروه تحقیقاتی دلفی دانشگاه کارنگی ملون و دانشگاه مریلند انجام شده، بیش از ۵۰ میلیون پاسخ در مورد ماسک زدن و واکسیناسیون دریافت شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که میزان تمایل کاربران در حوزه‌های جغرافیایی مختلف برای دریافت واکسن کووید۱۹ بسیار متفاوت است به‌عنوان مثال ۹۰ درصد مردم دانمارک برای دریافت واکسن ابراز علاقه کردند و این رقم برای آرژانتین به ۷۱ درصد می‌رسد، این درحالی است که کمتر از ۶۰ درصد شهروندان سیاهپوست و امریکایی آفریقایی تبار نسبت به این موضوع ابراز تمایل کردند. فیس‌بوک می‌گوید که این پلتفرم تلاش می‌کند تا با ارائه اطلاعات درست، مردم نقاط محروم که به دلایل واهی از دریافت واکسن کرونا امتناع می‌کنند را به استفاده از این واکسن‌ها تشویق کند.
یک نقشه جامع و پرکار
یکی دیگر از ایده‌های فیس‌بوک در کارزار جدیدش، ادغام داده‌های مرتبط با راه‌اندازی مراکز توزیع واکسن موجود در سراسر دنیا و ظرفیت عملکرد آنها در فناوری‌های موجود نقشه فیس‌بوک است. درواقع همان‌طور که در طول انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده امریکا، فیس‌بوک نقشه‌های محلی را برای مردم در نظر گرفت تا ببینند کجا و چه زمانی می‌توانند رأی دهند، برای اطلاع‌رسانی در زمینه مراکز توزیع واکسن نیز رویکرد مشابهی اتخاذ کرده است.
به این ترتیب هریک از کاربران فیس‌بوک در هر گوشه دنیا می‌توانند از نزدیک‌ترین محل توزیع یا تزریق واکسن مطلع شده و از امکانات آن استفاده کنند. فیس بوک پیش از این نیز در سال ۲۰۲۰ نقشه علائم کروناویروس در امریکا را منتشر کرد. به این ترتیب کاربران این شبکه اجتماعی در نقاط مختلف امریکا علائم بیماری خود را روی نقشه مشخص می‌کردند که البته این اطلاعات هر روز آپدیت می‌شد. نقشه علائم فیس بوک که برای پیش‌بینی میزان انتشار کرونا مورد استفاده قرار گرفت، هم به کاربران کمک کرد تا زودتر متوجه بیماری خود شوند و هم سازندگان واکسن از این دیتا بیشترین بهره را گرفتند تا با وجود جهش فراوان کووید۱۹، واکسنی مؤثر تولید کنند. این نقشه که ابتدا تنها برای امریکا طراحی شده بود بعدتر برای برخی دیگر از کشورها که کاربران آن تعامل مناسبی با فیس‌بوک داشتند نیز اجرایی شد.
حضور فعال ۲.۷۴میلیارد کاربر در فیس‌بوک
اما چرا ورود جدی‌تر فیس‌بوک به ماجرای توزیع گسترده واکسن کرونا در جهان و تشکیل یک کارزار تا این حد مورد توجه سازمان بهداشت جهانی و… قرار گرفته است؟ پاسخ را باید در تعداد بالای کاربران این شبکه اجتماعی در عرصه‌های مختلف جغرافیایی جست‌و‌جو کرد.
طبق آخرین آمار در سال ۲۰۲۱، در حال حاضر فیس‌بوک ماهیانه بیش از ۲ میلیارد  و ۷۴۰ میلیون کاربر فعال دارد که نشان از افزایش ۱۲درصدی سالانه تعداد کاربران دارد و این رقم بیش از مجموع کل جمعیت هندوستان و چین است. اگر فیس‌بوک بتواند با حذف اخبار جعلی درباره کووید۱۹بخش عمده‌ای از کاربران خود را از شر منتشرکنندگان اخبار فیک، خرافات و… نجات دهد و آنها را به ماسک زدن و تزریق واکسن تشویق کند، کار بسیار بزرگی انجام داده است.
گفتنی است امریکا و کانادا درمجموع تنها ۱۰درصد کاربران فعال روزانه فیس‌بوک را به خود اختصاص می‌دهند در حالی که این رقم در اروپا به ۴۰ درصد می‌رسد به‌گونه‌ای که در سال ۲۰۲۰ با شیوع کرونا تعداد کاربران فعال ماهانه فیس‌بوک در اروپا به ۴۱۰ میلیون نفر رسید. همچنین ۴۲ درصد از کاربران فعال ماهانه فیس‌بوک در آسیا-پاسیفیک سکونت دارند، این درحالی است که در چین این شبکه اجتماعی در کنار شبکه‌های اجتماعی واتس‌اپ، اینستاگرام، توئیتر، یوتیوب و… مسدود است. این آمار باز هم تأییدی بر اهمیت فعالیت فیس‌بوک در بحران کروناست.
یکی دیگر از مواردی که گفته می‌شود می‌تواند زمینه ساز موفقیت فیس‌بوک در این کارزار باشد، این است که این شبکه اجتماعی یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌ها در میان خانوارهای کم درآمد به‌شمار می‌رود. ازسوی دیگر هرچند همه رده‌های سنی از فیس‌بوک استفاده می‌کنند ولی سالمندان وضعیتی جالب توجه دارند. هرچند سالمندان کمترین گروه کاربران را در فیس‌بوک تشکیل می‌دهند ولی این گروه بیشترین رشد را در سال ۲۰۲۰ داشته‌اند یعنی هر روز سالمندان بیشتری به فیس‌بوک جذب می‌شوند و همین موضوع برای فیس‌بوک بسیار حیاتی است چراکه می‌تواند در دوران کرونا بر زندگی آنها بسیار تأثیرگذار باشد.
همچنین این گزارش نشان می‌دهد که فیس‌بوک در مناطق روستایی بیشترین محبوبیت را در میان شبکه‌های اجتماعی دارد به‌عنوان مثال ۶۶ درصد از بزرگسالان امریکایی در مناطق روستایی از فیس‌بوک استفاده می‌کنند و پس از آن یوتیوب با ۶۴ درصد و پینترست با ۲۶ درصد قرار دارند. با توجه به جمعیت روستاییان در جهان، این پلتفرم می‌تواند بیشترین تأثیرگذاری و اطلاع‌رسانی را برای آنها داشته باشد که موضوعی بسیار مهم است.