نلی محجوب
فعال حوزه ادبیات کودک و نوجوان‌

کودک معمولاً حرف بزرگترها را باور و به آنها اعتماد می‌کند و زمانی که این اعتماد و باور از بین برود و خدشه دار بشود، ساختن بنای سالم اعتماد و اطمینان دشوار خواهد بود. متأسفانه یکی از دروغ‌هایی که بزرگترها به کودکان و خردسالان در مواجهه با پدیده مرگ اطرافیان می‌گویند، مطرح کردن سفر فرد متوفی است و اینجاست که ناخواسته حس انتظار را هم در کودک ایجاد می‌کنیم. بچه‌ها با نگاهی کنجکاوانه به جهان اطراف، مدام در حال جست‌و‌جو هستند و از حالات اطرافیان حس‌هایی را درک می‌کنند.
کودکان سؤال می‌پرسند و این پرسش‌ها به گذر آنها از مراحل مختلف رشد کمک می‌کند؛ بچه‌ها ممکن است ناخواسته شاهد صحنه مرگ و ناظر صحنه خشونت باشند یا کسی را از دست بدهند. شاید صحبت کردن برای کودک در مورد مفهوم زنده بودن و زندگی آسان‌تر باشد اما درکنارش توضیح درباره مرگ گاهی برای بزرگترها دشوار است. برخی از بزرگ‌ترها فکر می‌کنند حرف زدن درباره مرگ می‌تواند به کودک صدمه بزند. گاهی مربیان و والدین نمی‌دانند باید از کجا شروع کنند، چطور توضیح بدهند و به کجا ختم کنند و گاهی از توضیحات ادامه‌دار کودکان وحشت دارند. مسلماً صحبت کردن با کودک با بهره‌گیری از مثال‌هایی در طبیعت و زندگی حیوانات، استفاده از کتاب‌های مرتبط با این موضوع کار را آسان‌تر می‌کند. اینکه اول کودک متوجه شود زنده بودن یعنی چه و اینکه بدن انسان یا هر موجودی تا وقتی زنده است کار می‌کند و توانایی‌هایی دارد و به مرور ممکن است فرسوده یا خراب بشود (مثل وسایل خانه یا اسباب بازی‌هایی که به تعمیر احتیاج دارند) و گاهی آن وسیله ممکن است دیگر هرگز تعمیر نشود و از کار بیفتد.
باید برای کودک توضیح داد گاهی این از کار افتادن و نبودن ممکن است حس ترس و ناراحتی داشته باشد و اجازه بدهیم درباره حسش صحبت کند اما به او این اطمینان را بدهیم که همیشه کسانی هستند که از او مراقبت کنند و در کنار آنها حس خوب داشته باشد. این گفت‌و‌گوها می‌تواند باعث آرامش بشود وکمی تسکین دهنده باشد.
در گذر از دوران سوگ (همانطور که در یادداشت قبل اشاره شد) کودک ممکن است تغییر خلقی و رفتاری پیدا کند، اینجا مسئولیت بزرگترهاست که به آنها اطمینان بدهند، صبوری کنند، در آغوششان بگیرند و بگذارند بچه‌ها احساساتشان را بیان کنند. برای تسکین حال کودک می‌توان به او پیشنهاداتی داد مثلاً کاشتن گلدان یا درخت به یاد فرد از دست رفته و البته مراقبت از آن بر عهده کودک گذاشته شود. حتی ساختن کاردستی و نقاشی به یاد عزیزی که از دست رفته یا نامه نوشتن و هر کار خلاقه دیگری می‌تواند باعث تخلیه کودک شود تا حس بهتری پیدا کند.
گاهی باید به بچه‌ها آموزش داد در مواجهه با دوستی که سوگوار است چه رفتاری داشته باشند و به آنها همراهی و همدلی را آموزش داد.
دو کتاب مرگ چیست ؟از مجموعه گاستون پسر کنجکاو و چگونه زندگی و مرگ را بشناسیم (انتشارات قدیانی) دراین زمینه کتاب مناسبی است.
 این کتاب‌ها برای مربیان، معلمان و والدین و بزرگترهایی که با بچه‌ها در ارتباط هستند می‌تواند در چگونگی گفت‌و‌گو پیرامون مرگ و پیشبرد موضوع کمک کند تا جوابی برای سؤالات بچه‌ها پیدا کرد.
یادمان باشد آشنا کردن بچه‌ها با واقعیت‎‌ها حتماً نیاز به گفت‌و‌گو دارد، اینکه اطلاع و مهارت خودمان را افزایش بدهیم و هرگز به آنها دروغ نگوییم و آنها را در انتظارهایی غلط نگه نداریم جزو شروط افزاریش مهارتی آن‌هاست.