ماه پایانی سال با نام شخصیت‌هایی همراه است که در تاریخ دفاع مقدس علاوه برنخبگی درهدایت عملیات‌های بزرگ، وجوه انسانی والایی از خود به نمایش گذاشتند و از همین رو تا سطح اسطوره‌های حماسی جلوه کرده و با ادبیاتی ستایشگرانه از آنان یاد می‌شود. تا آنجا که مورخان و صاحبان قلم و اندیشه نیز در مراجعه به چنین چهره‌هایی، آنان را فراتر از ساحت‌های مادی  و واجد ارزش‌های ممتاز یافته‌اند؛ به گونه‌ای که بر برجسته بودن آنان اذعان داشته و نتوانستند اسطورگی آنان را نادیده بگیرند. جنگ، از جمله عملیات‌های بزرگ، بستر شناسایی و معرفی چنین چهره‌هایی به ‌تاریخ بوده و جامعه در طول ۸ سال دفاع مقدس با بسیاری از آنان آشنا و  محشور بوده است.

دو عملیات بزرگ، دشوار و متفاوت «خیبر»(۳ الی ۲۲ اسفند ۱۳۶۲) با هدف عبور از هور و تهدید بصره از شمال؛ «بدر»(۲۰ الی ۲۶ اسفند ۱۳۶۳) با هدف قطع جاده بصره – العماره و تهدید بصره از شمال، که نیاز به ایثار و فداکاری فراتر از توان و ظرفیت معمول داشت، زمینه را برای بروز و خلق حماسه‌هایی جاودان فراهم آورد که در نتیجه آنها سرداران بزرگ و خوش نامی همچون محمد ابراهیم همت فرمانده لشکر خط شکن محمد رسول‌الله(ص)، اکبر زجاجی قائم مقام این لشکر، حمید باکری قائم مقام لشکر خط‌شکن ۳۱ عاشورا، مرتضی یاغچیان، معاون لشکر عاشورا، حسن غازی فرمانده توپخانه قرارگاه کربلا و بهروز غلامی فرمانده تیپ امام حسن در کنار تعداد زیادی از فرماندهان گردان‌ها ازجمله ۷فرمانده گردان لشکر علی بن ابیطالب به‌همراه حدود ۱۸۰۰رزمنده جان برکف شهید و ۱۵ هزار نفر نیز مجروح شدند.
درعملیات بدر هم فرمانده اسطوره‌ای لشکر ۳۱ عاشورا آقا مهدی باکری و دونفر از فرماندهان – کاظم نجفی رستگار(فرمانده سابق لشکر ۱۰ سید الشهدا) و حسن بهمنی(فرمانده سابق عملیات لشکر ۱۰ سیدالشهدا) – که در اعتراض به شیوه‌های عملیاتی که از آن با عنوان «جنگ گوشت با تانک» یاد می‌کردند و در کسوت نیروی عادی در عملیات شرکت داشتند، در کنارعبدالحسین برونسی فرمانده تیپ ۱۸ جواد الائمه(ع)، عباس کریمی فرمانده لشکر ۲۷ محمدرسول‌الله(ص)، ولی‌الله چراغچی مسجدی قائم مقام فرمانده لشکر ۵ نصر، محمود ستوده قائم مقام فرمانده لشکر ۳۳ المهدی(عج)، یوسف سجودی فرمانده تیپ سوم لشکر ۱۷ علی بن ابی طالب(ع)، علی تجلایی قائم مقام فرمانده قرارگاه ظفر و فرمانده طرح و عملیات قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) و ابراهیم جعفر‌زاده فرمانده تیپ ۱۸ الغدیربه همراه ۱۵ هزار رزمنده و تعدادی از فرماندهان میانی به شهادت رسیدند. نوجوان پهلوان سعید طوقانی که در سال‌های قبل و اوایل انقلاب، با وجود سن کم از نامداران ورزش باستانی به‌شمار می‌رفت در این عملیات به شهادت رسید.

 ویژگی‌های عملیات خیبر
 عملیات خیبر با هدف استقرار نیروهای خودی در نزدیکی دروازه‌های شمالی بصره، دومین شهرعراق و تهدید آن طراحی و به اجرا درآمد. تدارک بیش از ۲۰۰ گردان رزمی و ۵۰۰ قایق تندرو برای عبور از آب‌های هور، همچنین طرح ریزی عملیات در نهایت اختفا و انتقال بخشی از نیروها توسط بالگردهای ارتش از جمله ویژگی‌های این عملیات بشمار می‌روند. این عملیات به‌طور کلی با سایر عملیات‌ها، هم در طرح ریزی، هم درانتخاب منطقه عملیاتی و هم در شیوه‌های جنگی تفاوت داشته وبا ابتکارات بسیاری همراه بود. یگان‌های پیاده سپاه برای اجرای این عملیات ظرف دو ماه به یگان‌های آبی – خاکی تبدیل شدند وآموزش سکانی و پیشروی در آب دیدند. خلبانان بالگردهای ارتش نیز با وجود مجهز نبودن به دوربین دید در شب، درسطح پایین به پرواز درآمدند و ظرفیت جدیدی برای عملیات ایجاد کردند وبا اتکا به قوه ابتکار و خلاقیت فردی موانع بسیاری را از پیش پای فرماندهان و طراحان عملیات برداشتند. دلیل انتخاب منطقه هورالهویزه این بود که بعد از عملیات رمضان دشمن زمین را مسلح و پیشروی به سوی سنگرهایش را دشوار کرده بود. اما هور غیرقابل مسلح کردن بود از این‌رو هور با وجود مشکلات ساختاری برای عملیات انتخاب شد. البته فرماندهان ارتش به‌دلیل عدم امکان پشتیبانی از نیروهای خط شکن توسط آتشباری مؤثر، از ابتدا با اجرای این عملیات مخالف بودند، از این‌رو سپاه مسئولیت اجرای آن را برعهده گرفت. این طرح دشمن را با قدرت ایمان، تفکر خلاق و ابتکار عمل رزمندگان ایرانی مواجه کرد. در این مقطع قدرت رزمی عراق نیز بالا رفته و در راستای تغییر ساختاری به توسعه کمی و کیفی ارتش خود پرداخته و استعداد نیروهایش را از ۱۵ لشکر به ۳۰ لشکر ارتقا داده بود.به همین نسبت نیزامکانات لجستیک یگان‌ها دوبرابر و کیفی‌تر شده بود.
با شروع عملیات، محدوده قرارگاه کربلا که جناح چپ منطقه را پوشش می‌داد، نتوانست موفق به عبور از موانع ایجاد شده توسط عراقی‌ها شود. اما یگان‌های تحت امر قرارگاه نجف بسرعت خود را به ساحل شرقی رودخانه دجله رسانده و اهداف از پیش تعیین شده را تأمین نمودند. به‌دلیل وجود انبوه نی در هور، دوسوم قایق‌ها از کار افتاده و تدارک و پشتیبانی رزمندگانی که موفق به خط شکنی شده بودند با مشکل مواجه و در نتیجه نگهداری وتثبیت آن در برابر پاتک‌های متوالی وسنگین دشمن غیرممکن شد و نیروهای عمل کننده به جزیره مجنون عقب نشینی کردند.پس از عقب نشینی یگان‌ها از شرق دجله تمام توان رزمندگان صرف حفظ جزیره مینو شد. همزمان ارتش عراق تمام توان خود را روی جزیره مجنون متمرکز کرد و با آتش تراش جزیره را شخم زد. با وجود این رزمندگان از آن دفاع کرده و با تقدیم شهدای بسیار آن را تثبیت و حفظ کردند. شهادت حماسی سردار شهید و مفقود الاثر حمید باکری در این مقطع اتفاق افتاد و موجب تأثر رزمندگان شد.

عملیات بدر در ادامه عملیات خیبر
از ابتدای سال ۱۳۶۳ یک بار دیگر نگاه فرماندهان جهت اجرای عملیات به منطقه هور معطوف شد. تا ضمن تثبیت جزایر مجنون به‌عنوان یک عقبه مناسب بار دیگر به‌دنبال تأمین اهداف عملیات خیبر باشند. عملیات طرح‌ریزی و در اسفند ماه همان سال به اجرا درآمد. دلیل انتخاب این منطقه آشنایی رزمندگان با محیط و مشکلات هور بود. از سوی دیگر با در اختیار بودن جزایر مجنون امکان تدارک رزمندگان عملی‌تر بود. ضمن اینکه توان رزمی دشمن در این منطقه ضعیف بود. عملیات در منطقه محدودتری طرح‌ریزی و در نیمه دوم اسفند به اجرا درآمد. در عملیات بدر که ادامه عملیات خیبر بود نقش اول را سپاه برعهده داشت. دغدغه اصلی نیروها عبور از موانعی بود که دشمن در هور ایجاد کرده بود که این موانع توسط غواصان پشت سر نهاده شد و خط بدون تلفات شکسته شد. منطقه خشکی بین هور و رود دجله به تصرف رزمندگان ایرانی درآمد و نیروهای پیشرو لشکر ۳۱ عاشورا از دجله گذشته و خود را به غرب دجله رساندند. نیروهای لشکر عاشورا بیش از ۷۰ درصد اهداف را متصرف شده بودند که همزمان با پاتک سنگین دشمن، فرمانده رشید لشکر عاشورا به شهادت رسید و براثر آن روحیه نیروها تضعیف و از غرب دجله به شرق دجله عقب نشینی کردند. در این عملیات دشمن بعثی در حد گسترده‌ای از سلاح شیمیایی علیه رزمندگان ما استفاده کرد، به‌طوری که بر اثر ۷۷ بمب، ۲۳ راکت و ۶۳۹ گلوله شیمیایی ۲۲۳۱ نفر مصدوم و ۳۲ نفر در محل به شهادت رسیدند. نهایتاً عملیات گسترده بدر نیز با حضور وسیع یگان‌های سپاه و پشتیبانی آتشباری ارتش نتوانست به اهداف خود دست یابد. از این عملیات به‌عنوان تلخ ترین عملیات دوران جنگ تحمیلی یاد می‌شود.