وقایع خبری /هفت داروی گیاهی فرآوری‌شده و اغلب به‌صورت ترکیبی در ایران برای درمان کرونا مجوز سازمان غذاودارو را دریافت کرده و در بازار دارویی کشور وجود دارند.

از قله پنجم همه‌گیری کووید ۱۹ عبور کرده‌ایم اما سویه دلتا همچنان هر روز در حال گرفتن جان عزیزان ماست. اغلب مبتلایان به این بیماری، ناچار و ناگزیر به دنبال درمانی دارویی برای بهبود و حداقل کاهش شدت بیماری و گریز از مراجعه و بستری در بیمارستان‌ها هستند اما به‌نظر می‌رسد هنوز شیوه‌نامه درمانی مشخصی برای این بیماری سرکش در مراکز درمانی وجود ندارد.

 این موضوع سبب شده پرسش‌های بسیاری از طرف اغلب بیماران درخصوص درمان کرونا با داروهای گیاهی مجوزدار طب‌سنتی مطرح شود. برای رسیدن به پاسخ این پرسش‌ها درخصوص کارایی و اثربخشی و عوارض داروهای گیاهی کرونا با دکتر زهرا شکرریز، پزشک متخصص طب‌سنتی و مدرس دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی و بازرس علمی انجمن طب‌سنتی ایران گفت‌وگو کرده‌ایم.

تاکنون هفت داروی گیاهی فرآوری‌شده و اغلب به‌صورت ترکیبی در ایران برای درمان کرونا مجوز سازمان غذاودارو را دریافت کرده و در بازار دارویی کشور وجود دارند. این داروها همگی تحت کارآزمایی بالینی قرار گرفته و مجوزهای لازم را از سازمان غذاودارو دریافت کرده‌اند.

موارد مصرف این داروها اغلب به‌صورت کاهش علائم بیماری، بهبود عملکرد سیستم ایمنی، کاهش عوارض و طول مدت بیماری در بیماران سرپایی، کم‌کردن دوران بستری در بیماران بیمارستانی و تاثیر ضدویروسی در فازهای ضعیف تا متوسط در بعضی از این داروها وجود دارد. تاثیرگذاری داروهای گیاهی به‌صورت مشخص بر سویه دلتا بررسی نشده است.

صرفا برای آشنایی بیماران، داروهای گیاهی مجوزدار کرونا با اسامی موکوزیفت(نوعی شربت)، PHR۱۶۰ (اسپری دهانی)، آلرگارد و کوکسیرپارس(کپسول)، پالمیناویر(محلول خوراکی)، کوایران امین۲۰۲۰(محلول خوراکی) و سالیراویرا (در اشکال اسپری بینی و دهانی، قطره بخور و قرص خوراکی) استفاده می‌شوند.

این داروها از ترکیب گیاهان دارویی با اثرات مختلفی تهیه شده است. اسپری ۱۶۰ PHR از مورد اکالیپتوس، درمنه، نعنا، زعفران و آویشن، شربت آلرگارد حاوی سیر، مرزه، آویشن، میوه رازیانه، میوه خشک گلپر و جوانه گل میخک تولید شده است. داروی سالیراویرا شامل عصاره گیاهان سرخارگل، شیرین بیان، زوفا، ریواس، رزماری و جنسینگ است. محلول پالمیناویر از عصاره برگ نخل خرما تولید شده و حاوی ویتامینC است. کپسول کوکسیرپارس از صمغ گیاه کمای بیابانی ساخته شده است. داروی کوایران امین۲۰۲۰ نیز حاوی عصاره فرآوری‌شده پیاز موسیر، کتیرا، ویتامینC، مونوسدیم فسفات و… است.

چه دارویی برای چه علائمی؟

هر یک از این داروها می‌توانند تا حدودی روی نوعی از علائم و نشانه‌های ویروس کرونا تاثیرگذار باشند. شربت موکوزیفت بر کاهش علائم خستگی، بی‌اشتهایی در کرونا، کاهش تنگی‌نفس و سرفه موثر است. اسپری دهانی PHR۱۶۰ برای کمک به بهبود عملکرد پروتئینی خاص در بدن، پاکسازی سیستم مخاطی-مژکی و بهبود علائم و عوارض ناشی از کرونا. شربت آلرگارد به کاهش دوران بستری در بیماران کرونا کمک می‌کند. داروی سالیراویرا در کاهش مدت بیماری در بیماران سرپایی و ضدویروس کمک می‌کند و به‌خصوص ضدسارس و کووید است. محلول خوراکی پالمیناویر در مقابله با عفونت‌های حاد تنفسی فازهای ضعیف و متوسط کووید ۱۹ اثربخش است. کپسول کوکسیرپارس در کاهش علائم ریوی موثر است و محلول خوراکی کوایران امین۲۰۲۰ به کاهش طول درمان می‌تواند کمک کند.

 میزان اثربخشی داروهای گیاهی

تاکنون درمان قطعی برای بیماری کووید-۱۹ و سایر سویه‌های آن وجود ندارد و آنچه مورد استفاده قرار می‌گیرد صرفا برای تسکین علائم و کنترل بیماری و تقویت سیستم‌ایمنی است. به‌نظر می‌آید باید درمان به‌صورت تلفیق طب رایج و سنتی انجام شود تا نتیجه بسیار مطلوبی داشته باشد. تمام پزشکان در صورت اطلاع و آگاهی از داروهای گیاهی می‌توانند این داروها را تجویز کنند. برخی از این داروها در بیمارستان‌ها به‌صورت سرپایی رواج بیشتری داشته و تجویز می‌شود. دفتر طب ایرانی برای پزشکان دستورالعمل پیشگیری و درمان کمکی تدوین کرده اما این دستورالعمل‌ها هنوز به‌صورت رسمی وارد شیوه‌نامه کشوری درمان کرونا نشده و فعلا باید طبق دستوری که در مورد مصرف هر دارو گفته‌شده عمل شود و هر دارویی بسته به ویژگی‌هایش در مراحل مختلف بیماری بسته به تشخیص پزشک باید استفاده شود.

 عوارض این داروها

در مورد عوارض این داروها نتایج تحقیقات و گزارش‌هایی منتشر شده است. در مورد آلرگارد این عوارض به‌صورت سوزش دهان و تهوع، بروز فوتو درماتیت، تهوع، تشنج، یبوست و التهاب زبان است. در مورد کپسول کوکسیرپارس، تهوع و نفخ و در مورد محلول کوایران امین۲۰۲۰ آلرژی و مواردی از حساسیت پوستی و کهیر گزارش شده است. مصرف اسپری PHR۱۶۰ نیز در مواردی سبب آفت دهانی در بیماران بستری شده‌است.

مقایسه اثربخشی داروهای گیاهی کرونا

با توجه به اینکه همیشه تصور بر این است که داروهای گیاهی در مقایسه با داروهای شیمیایی قدرت اثر کمتری داشته و مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا اثرات دارو نمایان شود آیا می‌توان گفت که داروهای گیاهی مجوزدار کرونا هم احتمال تاخیر در بهبود علائم و درمان را داشته باشند؟ دکتر شکرریز با رد این موضوع می‌گوید: «به دلیل اینکه این داروها اغلب عصاره فرآوری‌شده گیاهان هستند از نظر زمان اثربخشی تاثیر مشابه داروهای شیمیایی دارند. در بیماری‌های حاد ویروسی اگر دارو اثر تاخیری داشته باشد عملا بی‌فایده است. در مورد اثربخشی داروهای گیاهی کرونا مانند داروهای شیمیایی تا زمانی که مطالعات کارآزمایی بالینی وسیع در مورد آنها انجام نشود، نمی‌توان پاسخی قطعی داد.»

دمنوش‌ها و گیاهان دارویی متفرقه

این روزها برخی دمنوش‌ها یا گیاهان دارویی از سوی برخی عطاری‌ها و متخصصان برای بیماران کرونایی تجویز می‌شود. این متخصص طب‌سنتی می‌گوید همه داروها و گیاهان دارویی وقتی به شکل دارو و نه به‌صورت تفننی استفاده می‌شود حتما باید با نظر پزشک متخصص باشد که عوارض و تداخلات داروها در نظر گرفته شود زیرا این داروها هم مانند داروهای شیمیایی می‌توانند عوارض و تداخلات زیادی داشته و صدمات جبران‌ناپذیری را به افراد وارد کنند.

در شرایط کنونی، متاسفانه عده‌ای سودجو از اعتماد و ناآگاهی افراد استفاده‌کرده و داروهای گیاهی دست‌ساز بدون مجوز را که هیچ‌نوع بررسی و تحقیقی از نظر سلامت، اثربخشی و عوارض روی آنها صورت گرفته نشده‌ با اصطلاح طب اسلامی یا سنتی در عطاری‌ها یا فضای‌مجازی با ادعای درمان قطعی یا تضمینی کرونا با قیمت‌های هنگفت عرضه می‌کنند که دراین‌خصوص افراد باید آگاه باشند و از خرید چنین داروهایی جدا خودداری کنند.