احمد مسجدجامعی
عضو شورای شهر تهران

امروز هفتمین دوره روز کتابگردی را پشت سرمی گذاریم و پیشنهاد و هدیه من برای خبرنگاران و همه اهالی کتاب، نوشته مشهور عبیدزاکانی است؛ «موش و گربه». منظومه‌ای که بعید می‌دانم کمتر کسی درباره‌اش نشنیده باشد.

مسأله‌ای که همان ابتدا توجهم را به این کتاب جلب کرد، گذشته از جایگاه ادبی اش، بحث کاغذ کاهی خاصی است که میزبان قصیده انتقادی و طنز زاکانی شده و به آن حال و هوایی نوستالژیک هم بخشیده است. منظومه به خط زیبای نستعلیق نوشته شده، خط و خوشنویسی اش را هم هنرمندی به‌نام محمدصانعی خوانساری بر عهده داشته؛ کتاب به نقاشی‌هایی دیدنی هم مزین شده که جلوه‌اش را دوصد چندان کرده که البته در جای خود قابل تحلیل و بررسی هستند. اما چرا این کتاب؟ این کتاب را در بازدید از کتابفروشی اسلامیه؛ قدیمی‌ترین کتابفروشی تهران که همچنان شکل قدیمی‌اش را حفظ کرده یافتم، آن هم در میان انبوهی از کتاب ها. اتفاقاً انتشار کتاب را هم انتشارات اسلامیه برعهده داشته است. آنهایی که هنوز فرصتی برای مطالعه این اثر خواندنی نیافته‌اند همین بس که بدانند عبیدزاکانی از چنان جایگاهی در عرصه ادبیات برخوردار است که در متون ادبی از او با عنوان مولانا عبید زاکانی یاد می‌کنند؛ حتی امام خمینی(ره) هم با چنین عنوانی از عبید زاکانی یاد کرده‌اند. تمثیلی که عبیدزاکانی در قالب موش و گربه پیش روی علاقه مندان گذاشته برخوردار از معانی نهفته بسیاری است.بنابراین حتی اگر پیش‌تر هم آن را خوانده اید این روزها که فرصت بیشتری به دلیلی تعطیلی‌های پیش رو در اختیار داریم مطالعه دوباره‌اش خالی از لطف نیست و چه بسا که موفق به درک نکات و پیام‌های تازه‌ای از آن بشویم.

عبیدزاکانی ادیبی هم عصر حافظ است و از طنزی بهره گرفته که مشابه آن در اشعار حافظ هم دیده می‌شود. از نخستین تصحیح‌های آن هم می‌توان به کار عباس اقبال آشتیانی اشاره کرد؛سال‌ها پیش علامه قزوینی نسخه‌ای از موش و گربه در پاریس پیدا می‌کند که گویا به خط خود عبیدزاکانی است.

در وصف جایگاه این منظومه در زندگی ما ایرانیان بد نیست بدانید که پیش‌تر در مکتب خانه‌ها «موش و گربه» تدریس هم می‌شده است. با این حال موش و گربه با‌ وجود پیام‌ها و معانی عمیق نهفته در آن اثری مناسب همه گروه‌های سنی است؛ سیاست‌نامه‌ای ثمثیل گونه که حتی کودکان هم از شنیدن آن لذت خواهند برد. بگذارید اشاره هم به رعایت ملزومات ابلاغی این روزها کنم؛ امسال به استقبال کتابفروشان و یارمهربان در شرایطی متفاوت از دوره‌های گذشته می‌رویم؛ وضعیتی که به سبب نگرانی‌ها از شیوع بیشتر بیماری کرونا رقم خورده و ابعادی جهانی دارد.

از همین رو درخواست من از همه مردم عزیز کشورمان این است که روز کتابگردی را در حالی جشن بگیرند که در خانه‌های خود می‌مانند. البته هنوز هم طبق روال دوره‌های قبل بر ضرورت خرید کتاب در این روز سراسری اصرار دارم؛ این روزها کتابفروشان ما به تبع شرایط اقتصادی و محدودیت‌هایی که کرونا سبب شده حال و روز خوبی ندارند. کتاب بخریم تا هم بیش از پیش در مسیر دانایی گام برداریم و هم اینکه نگذاریم چراغ کتابفروشی‌ها، این بخش مهم از فرهنگ‌مان خاموش شود. خوشبختانه تلاشی که از مدت‌ها قبل برای ارسال رایگان کتاب به خانه مردم به خرج داده‌ایم به ثمر نشسته؛ هر چند که بنا بر شرایط و محدودیت‌ها این طرح تنها در تهران اجرایی می‌شود. نکته ای که نباید فراموش کرد این است که تجربه نخست چنین اقدامی، آن هم در سطحی گسترده است؛ بنابراین طبیعی است که با نقاط ضعفی روبرو شود که از مردم می خواهم قدری صبوری به خرج بدهند. مسئولیت ارسال کتاب ها با همراهی پیک بادپا را ما برعهده گرفته ایم اما بخش هماهنگی کتابفروشان و ناشران با اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران است که امیدوارم به بهترین نحو  طی این همکاری مشترک موفق به انجام آن بشویم.
در برخی دیگر از نقاط کشور هم تلاش شده تا شاهد گام‌هایی مشابه یا حداقل درنظر گرفتن تخفیف‌هایی برای ارسال کتاب باشیم. بنابراین برخلاف هشتگ سال‌های قبل که «# من_هم_می آیم» بود، امسال همگی به هشتگ«# درخانه_می مانیم» می‌پیوندیم و با خرید غیرحضوری کتاب از کتابفروشی‌های محله‌های‌مان تجدید بیعت دوباره‌ای با این یار قدیمی می‌کنیم.