شیرین احمدنیا- عضو هیأت مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران
ویروس کرونا به عنوان یک مسأله بهداشتی می‌تواند همه جوامع اعم از پیشرفته یا کمتر توسعه یافته را درگیر کند. این اتفاق برای ایران ما هم طبیعی است، اما میزان موفقیت در پیشگیری و مقابله با بیماری و کاهش هزینه‌های جانی و مالی است که می‌تواند کشورها را در مواجهه با این مسأله فراگیر، از یکدیگر متمایز کند. از طرفی اعتماد عمیق مردم به نهادها یا مردم نسبت به یکدیگر باعث می‌شود تا عبور از این بحران با هزینه کمتر و البته آرامش بیشتری توأم باشد. سونامی ژاپن شاید مثال خوبی در این زمینه باشد. دراین رخداد مصیبت بار، مردم با مسئولیت پذیری نسبت به یکدیگر، رعایت حقوق متقابل و همراهی با نهادهای اجرایی و مسئول توانستند به بهترین شکل ممکن، خسارت‌ها و آسیب‌ها را به حداقل برسانند.

درباره شیوع ویروس کرونا هم البته نقدهایی به نهادهای اجرایی شنیده می‌شود. نقدهایی از جمله مصلحت اندیشی‌های سیاسی و از دست دادن زمان برای اعلام موارد شناسایی شده و یا حتی عدم شفافیت در ارائه آمار و اطلاعات، آموزش دیرهنگام و محدودیت در دسترسی آزاد رسانه‌ها و مراجع خبری به اطلاعات کارشناسی موثق. شاید کمترین انتظار، انجام اقدامات قاطعانه، روشن و فراگیر برای تعطیلی ادارات، اماکن عمومی، نهادهای آموزشی، مراکز تفریحی، بازارها و هرگونه تجمع عمومی باشد. اگرچه روشن است که همه مردم بویژه افرادی که شرایط رفاهی مناسبی ندارند، نمی‌توانند به این اقدامات مصلحت اندیشانه دست بزنند و در نهایت عده زیادی از اقشار کم درآمد دچار ضرر و زیان شده و شاهد بی‌پناهی آنها خواهیم بود و در مقابل، برخی از اقشار پر درآمد منتفع شده و در نهایت به نابرابری منجر می‌شود. این مسأله به انجام اقدامات تأمینی و جبرانی نهادهای بالادست نیاز دارد که مسئولیت تشخیص و تصمیم‌گیری برای اجرای بموقع برخی تصمیمات همچون تعطیلی و توقف خدمات و جلسات را عهده دارند. اگرچه آگاهی‌رسانی رسانه‌ای مؤثر، می‌تواند سرگردانی و اضطراب اجتماعی را کاهش داده و از انتشار اخبار پراکنده و کذب جلوگیری کند.

مردم نیاز به اطلاع رسانی‌های منظم و مبتنی بر گزارش‌های نهادهای مسئول و پاسخگو دارند. چرا که در نبود آنها، به شبکه‌های اجتماعی متوسل خواهند شد و مردم خود وظیفۀ بازنشر مطالب معتبرتر را بر عهده می‌گیرند. در سطح فردی، نیز برخی رویه‌ها قابل نقد و اصلاح است. 

جامعه ایران، امروز در شرایط گذر از آزمون جدیدی است؛ آزمون ویروس کرونا! آزمونی که با هوشیاری جمعی، اصلاح رویه‌های نهادی، بازنگری در رفتارهای گروهی و فردی و با تکیه بر توانمندی جامعۀ مدنی می‌توان تلاش کرد و به‌ گذاری امن و کم هزینه امیدوار بود، همچون سایر جوامعی که تاکنون از این آزمون‌ها سربلند خارج شده‌اند.