زهرا کشوری- خبرنگار
شیراز شهر جهانی «صنایع دستی» شد. ملایر به‌عنوان شهر جهانی مبل منبت در شبکه جهانی صنایع دستی ثبت شد. «ملیله» هم شهر زنجان را جهانی کرد. روستای قاسم آباد هم با چادرشب بافی در فهرست شورای جهانی صنایع دستی قرار گرفت تا در مجموع تعداد شهرها و روستاهای ایران در فهرست جهانی به عدد ۱۴ برسد.

آن‌طور که «علی اصغر مونسان» وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور می‌گوید:«بر اساس آمار جهانی تاکنون ۴۸ شهر و روستا در دنیا به‌عنوان شهر یا روستای جهانی صنایع‌دستی به ثبت رسیده‌اند که ۴۰ شهر در منطقه آسیا و اقیانوسیه، ۶ شهر در امریکای لاتین و ۲ شهر در اروپا بوده‌اند.»
مونسان با اشاره به حفظ رتبه برتر ایران از لحاظ تعداد شهرها و روستاهای جهانی صنایع‌دستی می‌گوید:«ایران با ثبت ۱۱ شهر و ۳ روستای جهانی، با مجموع ۱۴ عنوان شهر و روستای جهانی صنایع‌دستی، مقام نخست را در میان کشورهای جهان دارد.» کشورهای چین با ۷ شهر جهانی، شیلی با ۴ شهر و هند با ۳ شهر در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

پیش از این، تبریز برای فرش، اصفهان برای صنایع‌دستی خلاق، مشهد برای گوهرسنگ‌ها، لالجین همدان برای سفال، مریوان کردستان برای کلاش‌بافی (گیوه)، سیرجان کرمان برای گلیم شیریکی پیچ، آباده در حوزه منبت، میبد یزد در رشته زیلوبافی و روستاهای خراشاد خراسان جنوبی در حوزه حوله‌بافی و کلپورگان سیستان و بلوچستان برای سفالگری ۷ هزار ساله‌ در فهرست شورای جهانی صنایع‌دستی به ثبت رسیده بودند. حال این سؤال پیش می‌آید که ثبت جهانی‌ها چقدر در رونق و صادرات صنایع دستی کشور نقش دارد. فعالان این حوزه در گفت‌و‌گو با «ایران» ثبت جهانی صنایع دستی ایران در حوزه‌های مختلف را گام مثبتی ارزیابی می‌کنند. «سعید رونقیان» فعال فرش در تبریز در گفت‌و‌گو با «ایران» ثبت جهانی را مؤثر می‌داند اما معتقد است که تأثیر آنها در حدی نیست که بتواند صنایع دستی ایران را روی زبان‌های جهانی بیندازد. او می‌گوید: «برنامه‌ریزی‌ها سیستماتیک نیست که مثلاً ما بگوییم فرش تبریز قبل از ثبت جهانی ۱۰ درصد فروش داشت و بعد از آن به ۴۰ درصد رسید. اما این ثبت جهانی بی‌تأثیر نیست هرچند که تأثیر آن هم محسوس نیست!» او عدم تأثیر‌گذاری محسوس ثبت جهانی شهرها و روستاهای مختلف را به‌دلیل وجود مشکلات در سایر حوزه‌های مرتبط با صنایع دستی کشور می‌داند. او صنایع دستی را تافته جدا بافته از اقتصاد کلان ایران نمی‌داند و می‌گوید: «بنابراین نمی‌توان تنها با ثبت جهانی شهری انتظار داشت که صنایع دستی آن به خارج از کشور صادر شود.» او فرش ایران را یک برند جهانی شناخته شده می‌داند اما تحریم‌ها، مشکلات مبادلات جهانی و روادید را از جمله دلایلی می‌داند که باعث می‌شود فرش ایران نتواند در بازار جهانی فروش شایسته داشته باشد.
او واردات مواد اولیه را هم یکی دیگر از مشکلات این صنعت برای استفاده از موقعیت ثبت جهانی می‌داند و می‌گوید: «تولید پشم و ابریشم داخلی کفاف نیاز صنعت فرش ایران را نمی‌دهد اما واردات آن هم با مشکلات کلان اقتصادی گره خورده است.»
او معتقد است باید به شکل هدفمند و نتیجه محور برای استفاده از موضوع جهانی شدن صنایع دستی برنامه‌ریزی کرد. رونقیان اعتقاد دارد که مرکز ملی فرش، سازمان میراث فرهنگی کشور، وزارت ارشاد اسلامی و وزارت اقتصاد باید درباره صنایع دستی جامع‌تر تدبیر کنند. باید برنامه‌ریزی شود تا معلوم گردد که اقتصاد ایران از کجا می‌تواند با اقتصاد جهانی مرتبط شود. به گفته او، نظام تجارت دنیا متفاوت شده است. حالا شرکت‌های بزرگ چندملیتی میدان را در دست گرفته‌اند. مثلاً در حوزه دیزاین که فرش هم بخشی از آن است ما با شرکت‌های چندملیتی بزرگ رو به رو هستیم. باید برنامه‌ریزی کرد که چطور می‌شود در کنار آنها، با آنها یا در مقابل آنها کار کرد؟
«سیدعباس شیردل»، رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان هم به «ایران»می گوید:«ثبت جهانی شدن یک مقوله است و حفظ و استفاده از آن موضوعی دیگر.» او اعتقاد دارد در کشور ایران از مقوله سوم هیچ استفاده‌ای نمی‌شود.
شیردل تعریف برنامه ها و رویدادهایی را که به ایجاد اشتغال، افزایش گردشگر ورودی و فروش صنایع دستی منجر می‌شود از جمله برنامه‌هایی می‌داند که می‌تواند به تأثیرگذاری ثبت جهانی‌ها کمک کند. او می‌گوید:«ولی متأسفانه هر بار شرایطی به وجود می‌آید که این برنامه ها و رویدادها بهم می‌خورد.»
او البته ثبت جهانی اصفهان را به‌عنوان «شهر صنایع دستی خلاق» بسیار مؤثر می‌داند و می‌گوید: «ما هر ۶ ماه یکبار به سازمان جهانی صنایع دستی گزارش می‌دهیم. شرایط ما نسبت به چهارسال پیش بهتر است.»

او ثبت جهانی را باعث افزایش کار علمی و کیفیت صنایع دستی اعلام می‌کند. به گفته شیردل ثبت جهانی هم روی کیفیت صنایع دستی و هم فروش آنها تأثیر گذاشته است. هرچند اعتقاد دارد که مسائلی خارج از اداره هنرمندان و بازار صنایع دستی این بازار جهانی را دستخوش تغییرات منفی کرده است! او تحریم‌ها و برخوردهای ایران و امریکا و حالا هم کرونا را باعث کاهش فروش صنایع دستی می‌داند. او عید چینی‌ها را یکی از فرصت‌های فروش صنایع دستی ایران از جمله اصفهان می‌داند و می‌گوید: «هر سال در این موقع از سال شاهد حضور چینی‌های زیادی در اصفهان بودیم که خوب خرید می‌کردند اما امسال تعداد آنها کاهش یافته است.»