** آرش شایسته نیا- فعال رسانه

«مشارکت سیاسی» ازجمله اموری است که تعریف‌های متعددی برای آن ذکر شده است. مایکل‌ راش، از اندیشمندان مشهور علوم سیاسی، مشارکت سیاسی را فرایندی می‌داند که طی آن قدرت سیاسی میان افراد و گروه‌های جامعه توزیع می‌شود به گونه‌ای که تمامی شهروندان و گروه‌های فعال و خواهان مشارکت سیاسی از حق انتخاب شدن، تصمیم‌گیری، سیاستگذاری، ارزیابی، انتقاد، اعتراض، اظهار نظر و رای دادن بهره‌مند باشند.

به بیان دیگر، مشارکت سیاسی به معنای تلاش شهروندان برای انتخاب رهبران خویش، شرکت موثر در فعالیت‌ها و امور اجتماعی و سیاسی و تاثیر گذاشتن بر صورت‌بندی و هدایت سیاست دولت است. در واقع، مشارکت سیاسی مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و اعمالی است که شهروندان از طریق آن در صدد نفوذ در نظام سیاسی یا حمایت از حکومت و سیاست خاصی هستند.

مراجعه به آرای عمومی از طریق «انتخابات»، مهم‌ترین ابزار مشارکت سیاسی است و از آن جا که انتخابات یکی از ارکان مهم شکل گیری ساختار سیاسی در نظام‌های مردم‌سالار به شمار می‌رود همه کشور‌هایی که به درستی یا نادرستی، ادعای داشتن نظام مشارکت پذیر و مردمی را دارند، ناچارند نظام انتخاباتی را به نحوی در نظام سیاسی خود بپذیرند.

در جوامع دموکراتیک و مردم‌سالار، فراهم‌سازی بستر‌های مناسب برای مشارکت سیاسی از ضروریات اولیه است؛ زیرا در ابتدا ماهیت وجودی و مشروعیت این نظام‌های سیاسی به تحقق میزان قابل قبولی از مشارکت سیاسی بستگی دارد. از وظایف بسیار مهم رسانه‌های مختلف در جوامع یاد شده تاثیرگذاری بر افزایش مشارکت سیاسی مردم و تمهید بستر‌های تحقق آن است. این تاثیر گذاری به شیوه‌ها و شکل‌های مختلف اتفاق می‌افتد، اما عموم رسانه‌ها تلاش می‌کنند با ایجاد تحولات لازم در نگرش‌ها، طرز تفکر و جهت‌گیری‌های سیاسی مخاطبان، بر مبنای علایق و سلایق خود، بر رای آنان تاثیرگذار باشند؛ البته باید توجه داشت که مخاطب، پیام‌های متفاوتی را از رسانه‌های گوناگون که دارای نگرش‌ها و سلایق متکثر هستند، دریافت می‌کنند.

در جهان امروز، بیش‌تر مردم اطلاعات و دانش سیاسی خود را از رسانه‌های جمعی به دست می‌آورند و این اطلاعات، پس از تحلیل و پردازشی که به طور مستقیم از جانب خود مخاطبان یا به کمک رهبران فکری آنان صورت می‌گیرد، مبنای شکل‌گیری باور‌ها، دیدگاه‌ها، نگرش‌ها و در نهایت رفتار سیاسی مردم می‌شود. اهمیت رسانه‌های جمعی در انتخابات به حدی است که تقریبا” در تمامی کشور‌های جهان مبالغ هنگفتی صرف تبلیغات انتخاباتی در رسانه‌های مکتوب، دیداری و یا شنیداری می‌شود.

«پی‌رو» در کتاب «فرهنگ علوم اجتماعی» (۱۳۷۰) درباره مخاطبان پیام‌های رسانه‌ای معتقد است: برخی مخاطبان پیام را می‌پذیرند و بعضی دیگر، پیام‌ها را طرد می‌کنند و در نهایت بخش‌هایی از پیام که در ذهن مخاطب پذیرفته شده اند، نگرش سیاسی معنا‌داری را در مخاطب ایجاد می‌کنند.

در سنت مطالعات رسانه‌ای کشور ما، تقسیم‌بندی کارکرد‌های رسانه به کارکرد‌های سه‌گانه «اطلاع‌رسانی»، «آموزش» و «سرگرمی» مورد توجه است.

پستمن در کتاب «تکنوپولی: تسلیم فرهنگ به تکنولوژی» (۱۳۷۳) می‌نویسد: کارکرد اطلاع‌رسانی، در قالب مجموعه‌ای از برنامه‌های خبری در باب منازعات داخلی و بین المللی، رویداد‌هایی همچون جشنواره‌های فرهنگی، هنری، اطلاع رسانی درباره بلایای طبیعی و حوادث، تحولات علمی، به ویژه در حوزه‌های مورد علاقه عامه، مشکلات اقتصادی و مانند آن‌ها تجلی می‌یابد. همچنین، رسانه همواره به عنوان یک وسیله آموزشی در پیشبرد فرایند جامعه‌پذیری سیاسی و ایجاد همگونگی اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. چنان که صدا و سیما، در ادبیات امام خمینی (ره) مقدم بر هر کار ویژه دیگر، یک دانشگاه تلقی شده است.

سرگرمی نیز به عنوان سومین کار ویژه رسانه چنان اهمیت آشکار و برجسته‌ای یافته است که حتی سایر کارکرد‌ها را تحت‌الشعاع خود قرار داده است.

با توجه به این کارکرد‌ها؛ وظیفه رسانه‌ها باید فراهم نمودن صحنه آرامی برای ایجاد تفاهم، تبادل نظر، هدایت سیاست‌های دولت و حل تضاد‌های جامعه است و از سوی دیگر، هدف واقعی نظام ارتباطی، باید ایجاد مشارکت و تشکل مردم به منظور اصلاح پیوسته و آرام باشد که این هدف با تعقل، خرد ورزی، منطق و استدلال شکل عملی‌تر به خود می‌گیرد.

از نگاهی دیگر؛ همگرایی و بسیج‌ شدن رسانه‌ها در جامعه ما باید بر محور تبلور وحدت ملی، ایجاد وفاق و یکپارچگی، ارتقای الگو‌های رفتاری و ایجاد تحول مثبت در جامعه همراه با تبات نظام سیاسی باشد. میثاق اجتماعی را خدشه دار نساخته و با ترور شخصیت افراد، تهمت و افترا، بی حرمتی به افراد و جناح‌های رقیب و بر چسب زدن، سبب انزوای افراد و دگرگون شدن بینش افراد نشود و در نهایت محتوای پیام‌های رسانه‌ای باید در راستای منافع و مصالح نظام اجتماعی کل بوده و با خود محوری عرصه جامعه را به میدان مسابقه‌ای برای تضاد‌های داخلی و صحنه کارزاری برای دشمنان خارجی و کاهش اعتبار بین‌المللی تبدیل نکند.

نباید فراموش کرد که «ایران» امروز به شور و نشاط انتخاباتی نیاز دارد.