میثم لطفی
خبرنگار
استارتاپ امریکایی «کلییرویو اِی‌آی» (clear view a i) که به‌صورت تخصصی در حوزه هوش مصنوعی فعالیت می‌کند اپلیکیشنی را در اختیار دارد که پس از دریافت تصویر یک فرد می‌تواند نام او را تشخیص دهد و با ارائه فهرستی از ویژگی‌های خصوصی اخلاقی، رفتاری و اعتقادی او، مجموعه اطرافیان و افراد مرتبط با این فرد را هم شناسایی کند. درحالی که اپلیکیشن هوشمند این هفته برای نخستین بار معرفی شد، روزنامه نیویورک تایمز به نقل از منابع آگاه توضیح داد بیش از ۶۰۰ نهاد مجری قانون در امریکا و کانادا از مدت‌ها قبل بی‌سر و صدا این ابزار را به کار می‌گرفتند و این مسأله هم اکنون به یک نگرانی بزرگ برای نقض حریم خصوصی شهروندان تبدیل شده است.
این اپلیکیشن هوشمند که هنوز دسترسی عمومی به آن فراهم نشده است براساس یک پایگاه داده جامع عمل می‌کند که هر لحظه در حال به‌روز‌رسانی است و به کمک هوش مصنوعی می‌تواند پس از دریافت عکس، ظرف چند ثانیه تمام اطلاعات خصوصی و فردی هر شخص را ارائه دهد. با این توضیحات باید دید این اپلیکیشن به معنی انقلابی در شناسایی هویت افراد است یا پایانی بر حریم شخصی کاربران.
زیر ذره بین هوش مصنوعی
تصور کنید فردی که او را نمی‌شناسید به کمک عکس‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشتید بتواند به تمام جزئیات شخصی و خصوصیات فردی شما دسترسی پیدا کند و از نام خانوادگی تا روحیات و علایق شما را در اختیار داشته باشد. این همان سناریویی است که در اپلیکیشن «کلییرویو اِی‌آی» دنبال می‌شود و همان طور که بررسی‌های روزنامه نیویورک تایمز نشان داده است، اپلیکیشن مذکور هم اکنون در نهادهای نظامی و امنیتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و تمام عکس‌های منتشر شده روی شبکه‌های اجتماعی را استخراج می‌کند تا یک پایگاه داده جامع مخصوص شناسایی چهره ایجاد کند.
استارتاپ توسعه دهنده این اپلیکیشن در ابتدا ادعا کرد که این ابزار توسط مجریان قانون و چند شرکت خصوصی استفاده می‌شود و در بررسی‌های کنونی مشخص شد که این کمپانی امریکایی همچنان در حال گسترده‌تر کردن پایگاه داده مربوطه است و تمام عکس‌های موجود در اینستاگرام، فیس بوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی را بدون اطلاع کاربران در اختیار می‌گیرد تا از آنها استفاده کند. باید اعتراف کرد که این یک اتفاق کاملاً نگران کننده است. فناوری تشخیص چهره یک ابزار بسیار قدرتمند است که فناوری کلییرویو با تمرکز بر این عرصه روی اطلاعات بسیار شخصی از جمله نام افراد، محل سکونت آنها، چاقی یا لاغری، گرایش‌های مذهبی و… هر فرد را به‌صورت جداگانه تحلیل می‌کند و از اطلاعات به دست آمده با اهداف خاص بهره می‌برد. گزارش‌های رسیده نشان می‌دهد که این شرکت یک فهرست بزرگ از مجموع کاربران جهانی ایجاد کرده که فراتر از قوانین موجود است و حتی اطلاعات مشتریان فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای هم در آن وجود دارد.
گفتنی است نیویورک تایمز حدود یک سال قبل گزارش داده بود که استارتاپ «کلییرویو اِی‌آی » متعهد شده است تمام همکاری‌های خود را با شرکت‌های خصوصی و نهادهای دولتی در برخی ایالت‌های امریکا متوقف کند و آن زمان یک دادخواست قضایی مطرح شده بود که نشان می‌داد این شرکت حریم خصوصی قدرتمند بیومتریک دولت ایالات متحده را نقض کرده است.
با گذشت یک سال هم اکنون گفته می‌شود که این استارتاپ منبع بالقوه جدیدی را برای ادامه فعالیت‌‌های تجاری خود پیدا کرده است و این بار با استفاده از فناوری تشخیص چهره تلاش می‌کند افراد مبتلا به ویروس کرونا را شناسایی کند تا در کوتاه‌ترین زمان تمام اطرافیان آنها شناسایی شوند و از این طریق جلوی انتشار ویروس گرفته شود. ولی «ادوارد مارکی» از سناتورهای برجسته امریکا با ابراز نگرانی در مورد فعالیت‌های اپلیکیشن این هفته نامه‌ای را به مدیرعامل این استارتاپ ارسال کرده است و از او خواسته است پیش از آغاز پیگیری‌های قضایی جدی، در مورد فعالیت‌های خود شفاف‌سازی کند.
روزنامه نیویورک تایمز به نقل از چند منبع قضایی آگاه در ایالات متحده می‌گوید که براساس بررسی‌های جدید، این اپلیکیشن نقش فناوری هوشمند خود برای کمک به اجرای قانون در تحقیقات قضایی را اغراق‌آمیز معرفی کرده است و در این زمینه دسترسی انحصاری نهادهای نظامی و قضایی امریکا و کانادا به این فناوری از دیگر تخلفات صورت گرفته محسوب می‌شود. اسناد شناسایی شده توسط روزنامه نیویورک تایمز نشان می‌دهد که این شرکت در قبال دریافت مبالغ قابل ملاحظه، فناوری مذکور را در اختیار کشورهایی نظیر عربستان سعودی و امارات متحده عربی هم قرار داده است.
جنجالی به‌نام نقض حریم شخصی
طی یک سال گذشته بیش از ۶۰۰ سازمان خصوصی و دولتی در کشورهای امریکا و کانادا به‌صورت مخفیانه این فناوری را مورد استفاده قرار دادند تا تحقیقات خود را در مورد افراد مظنون آسان‌تر پیش ببرند. اپلیکیشن «کلییرویو اِی‌آی» برای آنکه بتواند نتایج قابل قبولی را ارائه دهد پایگاه داده حاوی بیش از ۳ میلیارد عکس با اطلاعات و جزئیات دقیق را در اختیار گرفته است و بنابراین زمانی که تصویر جدید حتی با زاویه نه چندان مناسب روی پلتفرم آن قرار می‌گیرد، در کوتاه‌ترین فاصله زمانی تمام اطلاعات مربوط به آن را منتشر می‌کند. اگرچه این نرم افزار در برخی موارد توانسته است به تشخیص چهره افراد به حل پرونده‌های قضایی کمک کند، ولی نگرانی‌های فراوانی را هم به وجود آورده است.
دسترسی استارتاپ بی‌نام و نشانی که تاکنون فعالیت خاصی در عرصه فناوری نکرده بود به تصاویر و اطلاعات بیش از ۳ میلیارد نفر از ساکنان کره زمین از جمله نگرانی‌های اصلی در این زمینه است و همچنین توانایی این شرکت برای محافظت از پایگاه داده خود در مقابل حملات سایبری و در فضای پردازش ابری این نگرانی‌ها را تشدید می‌کند.
روزنامه نیویورک تایمز همچنین مدعی شده است که این پلیکیشن در مرحله کنونی قادر است با دقت ۷۵ درصد چهره افراد و اطلاعات مربوط به آنها را تشخیص دهد و بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که احتمال تشخیص افراد بی‌گناه به جای مجرمان و متخلفان هم وجود دارد.
علاوه بر این باید توجه داشت که پایگاه داده اختصاصی این نرم افزار قوانین ویژه شبکه‌های اجتماعی مربوط به منع جمع‌آوری انبوه تصاویر کاربران را هم نقض کرده است و در این میان فیس بوک این هفته با انتشار بیانیه‌ای توضیح داد بررسی‌های خود را برای مشخص شدن نحوه فعالیت «کلییرویو اِی‌آی» آغاز کرده است و بزودی نتایج آن را اعلام می‌کند.
در بیانیه فیس بوک مشخص شد کدهای پایه در این اپلیکیشن به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که امکان توسعه عینک هوشمند برای شناسایی افراد در خیابان هم وجود دارد و در این میان «هوان تون-تات» مدیرعامل این شرکت نیز ادعا کرده است که هیچ تصمیمی برای استفاده عمومی و ساخت عینک هوشمند با این فناوری ندارد. با توجه به اینکه سیستم تشخیص چهره در اپلیکیشن هوشمند «کلییرویو اِی‌آی» براساس استانداردهای سازمان‌های بین‌المللی مورد سنجش قرار نگرفته است و هیچ کدام از مراکز مربوطه استفاده از آن را تأیید نکرده‌اند، وجود این اپلیکیشن می‌تواند بزرگترین نگرانی سال‌های اخیر برای حریم شخصی کاربران باشد.

انتخاب: گروه دانش “وقایع خبری”