سید ضیاء هاشمی
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران

یک سال پیش در چنین روزهایی یکی از قهرمانان ملی ایران زمین به دستور یکی از نامتعارف‌ترین سیاستمداران عالم که در جایگاه اول کشور امریکا قرار داشت، در کشور عراق به شهادت رسید. وقوع این رخداد در کشوری که برای مسلمانان و شیعیان کانون و نماد مظلومیت و شهادت اهل بیت پیامبر بوده است، نمونه ای از جنایات یزیدی نسبت به حسینیان زمان را در عصر مدرن به نمایش گذاشت.
این ماجرا از هر جهت ویژه و نمادین است؛ عاملش : بزرگ‌ترین ارتش دنیا. آمرش: عجیب‌ترین رئیس‌جمهوری امریکا. محل وقوعش: تراژیک‌ترین سرزمین دنیا و مهمتر از همه محور اصلی ماجرا یعنی شهید واقعه که یکی از خدوم‌ترین، شجاع‌ترین و اثرگذارترین مجاهدان عصر حاضر در منطقه غرب آسیا. از یک سو فردی دستور این جنایت را صادر کرده که در کشور خودش هم مقبولیت زیادی ندارد و حتی بسیاری از حامیان و همکارانش به منفوریت او اذعان کرده‌ و هنجارشکنی‌هایش را به نقد کشیده‌اند. مجری این دستور ارتش بزرگی است که با وجود بهره‌مندی از پیچیده‌ترین سلاح‌ها و سیستم‌های اطلاعاتی دنیا، در تقابل با یک فرمانده رسمی نظامی عملیاتش را در قالبی تروریستی و به سبکی غافلگیرانه انجام می‌دهد نه در چارچوب تقابل نظامی شفاف و با روش‌های عملیات نظامی مرسوم؛ در واقع یک سوی قصه مملو است از نفرت و تزلزل، در حالی که در سوی دیگر ماجرا شخصیتی ایستاده است که ۴ دهه از عمرش را به جهاد و مجاهدت گذرانده است و در هر جبهه‌  که ضرورت ایجاب کرده، پیشقدم شده و در حساس‌ترین و خطرناکترین صحنه‌ها شخصاً حضور یافته و عملیاتی را فرماندهی کرده که هدفش یا مبارزه با تروریسم خطرناک داعش بوده، یا طالبان یا رفع فتنه صدامیان. او همواره در مقابل نیروهایی صف‌آرایی کرده است که امنیت منطقه و کشور خودشان را هم به مخاطره انداخته‌اند و با سوء‌استفاده از شعارها و تعلقات دینی یا قومی مردم منشأ فتنه‌ها و تعارضات خسارت باری در کشورهای منطقه شده‌اند.
او که سال‌ها به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و اثرگذارترین فرماندهان نظامی شناخته شده بود و در مقابل خصم، نمادی از شهامت و شجاعت به‌ شمار می‌رفت، در مقابل مردم همواره خاشع و متواضع بود و به فداکاری و فروتنی اشتهار داشت؛ مردمی و مردم دار و مردم مدار بود و عمده نیروهایش را هم از میان توده‌های مردمی و با بهره‌گیری از الگوی بسیجی از میان مجاهدان جوامع و کشورهای مختلف شناسایی و انتخاب می‌کرد و با سازماندهی خاص و ویژه، آنان را برای مبارزه با مداخلات خارجی و ناامنی‌های داخلی هدایت می‌کرد.
او در این مسیر البته هیچ گاه برای خود یا گروه و حزب و سازمان خود سهمی نخواست و از مردم هم طلبکار نشد، بلکه مجاهده و به قول خودش سربازی را افتخاری معرفی می‌کرد که نصیبش شده و به آن مباهات می‌کرد و در ازای آن هیچ گاه در پی منافع شخصی و گروهی نبود و این تلاش‌ها را مقدمه‌ای برای کسب موفقیت‌ها و منافع جاری و رایج نساخت.
به‌همین دلیل بود که حاج قاسم در دوران حیاتش هم به یکی از محبوب‌ترین چهره‌های ملی در میان اقشار مختلف تبدیل شد، فراتر از صف بندی‌های رایج و متعارف. نمونه این محبوبیت واکنش‌های ویژه‌ای بود که مکرراً نسبت به او و نام نیکش در مجامع دانشجویی به‌عنوان جوانان نخبه و نقاد دیده می‌شد، چون او را شخصیتی فداکار، مردمی و خدمتگزار، بی‌ادعا و بی‌ریا می‌شناختند. همین محبوبیت و رضایت مردمی توفیقات الهی مضاعفی را برایش رقم زده بود، به تعبیر حدیث شریف: «رضی‌الله فی رضی‌الخلق: رضایت الهی در رضایت مردم است.»
این خصلت ها باعث شد که پس از شهادت حاج قاسم، جلوه‌ای دیگر از ویژگی‌های نمادین او در استقبال و تشییع پیکر مطهرش در شهرهای مختلف ایران و عراق به نمایش گذاشته شود. حضور جمعیت‌های میلیونی در آن تشییع جنازه تاریخی در شهرهایی همچون تهران و کرمان و اهواز و… علاوه بر اینکه نشان بارزی از قدرشناسی و درک عمیق مردم نجیب و بامرام ایران و عراق داشت، به وضوح نشان داد که خدمات و فداکاری نخبگان از چشم و ذهن مردم دور نخواهد ماند.
شهید سلیمانی نه فقط با شهادت بلکه با الگوی زیست مجاهدانه، متخلقانه و مخلصانه خودش ماندگار شد و به یکی از اسطوره‌های ملی تبدیل گشت و در ذهن و دل ایرانیان جاودانه شد؛ همان‌گونه که قهرمانانی همچون همت و باکری و اسطوره‌های تاریخ این مرز و بوم در تاریخ و جامعه ایران ماندگار شده‌اند. این بزرگان هرگز نمی‌میرند چون در حیات جامعه خود حضور دارند و نام و نمادشان در میان مردم جایگاه رفیع خود را حفظ خواهد کرد، در حالی که افراد بدنام و بدکرداری همچون ترامپ حتی در دوره فعالیت خود مرده تلقی می‌شوند. و این عبرت روزگار است که گروهی که از مسیر و اصول اخلاقی و انسانی و اعتقادی فاصله می‌گیرند در حیات خود رو به فنا می‌گذارند و چهره‌های درخشانی که با تقید به اصول و تعهد به عهدی که با مردم و جامعه‌شان دارند فداکارانه خدمت می‌کنند، ماندگار و جاودان خواهند شد. این پیام را به نیکی در این شعر سعدی شیرین‌سخن می‌یابیم که:
سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز    /      مرده آن است که نامش به نکویی نبرند