زرین زردار -عضو هیأت علمی

دانشگاه علامه طباطبایی و دبیر شورای عالی سیاستگذاری کرسی ارتباطات علم و فناوری یونسکو‌
کاهش آمار مبتلایان و قربانیان بیماری کرونا بیشتر از اینکه با فعالیت مؤثر رسانه‌ها اتفاق افتاده باشد، موضوعی مربوط به سیاستگذاری ستاد کروناست.

وضع مقررات جدی تری که کمک کرده شمار مبتلایان کاهش پیدا کند. در این شرایط براساس آنچه که من دیده‌ام اتفاقاً در رسانه‌های رسمی توجه به‌موضوع رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی کاهش زیادی داشته است. پیش از این همیشه زیرنویس‌هایی داشتیم که به افراد اطلاعاتی درباره اینکه چه کارهایی در این شرایط باید انجام دهند و درباره فاصله فیزیکی هشدار می‌داد اما اکنون تعداد این زیرنویس‌ها و هشدارها کمتر از قبل شده است. البته بخشی از این مسأله به این دلیل است که حتی نهادهای بهداشتی بین‌المللی بیشتر بر واکسن تمرکز کرده‌اند و می‌بینیم که توجه کمتری به مراقبت‌های دوره قبل از واکسیناسیون می‌شود. اما به نظر من هنوز برای اینکه بخواهیم از اینکه موفقیتی برای مهار کرونا به‌دست آورده‌ایم خوشحالی کنیم، زود است. بخصوص اینکه با انواع متنوع واکسن مواجهیم که مشخص نیست کارآمدی‌شان در محیط چه میزان است. از طرفی در کشوری شبیه ما که در شرایط تحریم است و به همه انواع واکسن دسترسی ندارد و درباره اینکه چطور و به چه میزان این واکسن‌ها تهیه شود ابهامات زیادی وجود دارد، بسیار زود است که در رسانه‌ها درباره تمام شدن کرونا صحبت کنیم.

در چنین شرایطی که امیدواری‌هایی در دنیا ایجاد شده که برای این قصه پایانی قابل مشاهده است و از طرف دیگر هنوز موضوع درباره اثربخشی واکسن‌ها و… پیچیده است و همیشه گروه‌هایی هستند که از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند و آمار و ارقام نادرست می‌دهند، نقش رسانه‌ها و بخصوص نقش رسانه‌های مستقل بسیار مهم و پررنگ است. در این فضا روزنامه نگاری تحقیقی یک ضرورت برای همه دنیاست. اینکه در این موضوع بحث برانگیز رسانه‌ها بتوانند داده‌های قابل اتکا به مردم ارائه بدهند درباره اینکه ماجرای واکسن‌ها چیست و چه کنشگرهایی درگیر این ماجرا هستند و منافع عمومی کجاست و چطور تأمین می‌شود. برای شفاف کردن این فضای پر از ابهام بسیار ضرورت دارد که رسانه‌ها وارد کار شوند و با زاویه دید روزنامه نگاران تحقیقی اطلاعات لازم را به‌صورت شفاف در اختیار مردم بگذارند.
فکر می‌کنم بخش زیادی از جامعه درباره اینکه چرا باید محدودیت‌هایی بر زندگی حاکم باشد توجیه هستند. با‌وجود همه سختی‌هایی که به همه ما تحمیل می‌شود. اما این حق شهروندان است که درباره مخاطره‌های واکسن بدانند. اینکه هرکدام از این واکسن‌ها چقدر برایشان ریسک و هزینه دارد، واکسن ساخت داخل در چه مرحله‌ای است و چقدر سرمایه‌گذاری عمومی و خصوصی برای آن انجام شده و چقدر احتمال دارد تلاش‌ها برای تولید واکسن به نتیجه برسد. لازم است که شهروندان مشارکت فعال تری در سیاستگذاری علم و فناوری و به‌طور خاص در حوزه تولید واکسن داشته باشند و اگر ما پتانسیل لازم برای تولید انبوه را داریم و این امکان وجود دارد در آینده نزدیک به واکسنی با استانداردهای لازم برسیم باید برای آن سرمایه‌گذاری عمومی صورت بگیرد و روزنامه نگاری تحقیقی می‌تواند شهروندان را توانمند کند برای اینکه مطالبه درست داشته باشند و واقع بینانه به سیاستگذاری سلامت در کشور نگاه کنند. باید از طریق رسانه‌ها اطلاعاتی در اختیارشان قرار بگیرد که بتوانند تصویر درستی از آنچه که در داخل و در نظام سلامت کشور می‌گذرد و آنچه در خارج از کشور اتفاق می‌افتد داشته باشند.

مجموعه اینها می‌تواند کمک کند که جامعه در مسیر درست حرکت کند. برای ایجاد اعتماد در مردم درباره واکسن داخلی راهی غیر از شفاف کردن موضوع از طریق رسانه‌ها وجود ندارد. ممکن است نظام سلامت اقدامات مؤثری انجام دهد اما چون به اندازه کافی اطلاعات شفاف در اختیار شهروندان قرار نمی‌گیرد مردم دچار بدگمانی می‌شوند. بخصوص اینکه اخبار مربوط به آغاز واکسیناسیون در کشورهای دیگر منتشر می‌شود و ما هنوز مقدماتش را هم فراهم نکرده‌ایم و این باعث شده شهروندان احساس بی‌پناهی کنند و این نگاه با ارائه اطلاعات شفاف می‌تواند جبران شود.‌