شاملو همیشه حرف‌های دلمان را خوب‌تر از خودمان می‌زند. از شاملو خواندن دل آدم را نازک می‌کند. اشعار احمد شاملو روح آدم را در دست می‌گیرد و به روزهای تلخ و شیرین زندگی می‌برد. این ویژگی را می‌توان از مجموعه شعرهای عاشقانه‌اش که طرفداران زیادی دارد، متوجه شد.

برای من که سال‌های تحصیلی‌ام به بحث با دبیران ادبیات بر سر شیرینی شعر نو و سپید نسبت به ادبیات کلاسیک گذشت سخن گفتن از شاملو شیرین است. احمد شاملو به جرات یکی از محبوبترین و تاثیر گذارترین چهره ها در ادبیات ایران است.

اشعار شاملو به عاشقانه‌هایش محدود نیست او در دوره‌های زمانی مختلف برای به دست آوردن آزادی های فردی و عدالت اجتماعی در اشعارش با مردم ایران همراه می‌شد.

در این مطلب به زندگی او سرک می‌کشیم و اتفاقات زندگی‌اش را مرور می‌کنیم.

زندگینامه

احمد شاملو متخلص به الف.بامداد در ۲۱ آذر ۱۳۰۴ در تهران به‌دنیا آمد. در دوران جوانی به دلیل شغل پدرش که افسر ارتش بود در شهرهای زیادی سکونت داشته است. و به دلیل همین جابجایی‌ها تحصیلات نامرتبی داشته و بعد از اینکه به دلیل فعالیت‌های سیاسی بازداشت می‌شود ترک تحصیل می‌کند. او پس از آزادی در کتابفروشی مشغول به کار می‌شود.

آیدای شاملو

شاملو در سن بیست و دو سالگی با اشرف الملوک اسلامیه ازدواج می‌کند. هر چهار فرزند او سیاوش، سامان، سیروس و ساقی حاصل ازدواج اول او هستند. این ازدواج به جدایی می‌انجامد و درست ده سال بعد با طوسی حائری ازدواج می‌کند که مانند ازدواج اول خیلی دوام نمی‌آورد و چهار سال بعد از او هم جدا می‌شود.

آشنایی شاملو با آیدا و ازدواج با او، لطف بزرگی یه ادبیات معاصر جامعه ما کرد زیرا دو دفتر شعر او «آیدا در آیینه» و « آیدا،‌درخت، خنجر و خاطره» در وصف آیدا نوشته شده و به عنوان معشوقه شاملو معرفی می‌شود.

آشنایی شاملو با آیدا تاثیر زیادی در زندگی او دارد و باعث تحول در زندگی شاملو شد؛‌ به طوری که در بسیاری از مشهورترین اشعارش رد پای حضور آیدا کاملا محسوس است.

احمد شاملو در سال ۱۳۴۳ با آیدا ازدواج می‌کند و تا پایان عمر این ازدواج دوام می‌آورد.

او درباره اثر آیدا در زندگی خود به مجله فردوسی گفت: «هر چه می‌نویسم برای اوست و به خاطر او… من با آیدا آن انسانی را که هرگز در زندگی خود پیدا نکرده‌بودم پیدا کردم.»

کتاب «مثل خون در رگ های من، نامه های احمد شاملو به آیدا» شامل بیست نامه احمد شاملو به همسرش آیدا سرکیسیان است که در سالهای ۴۰ و ۵۰ خطاب به او نوشته است. این کتاب از سوی نشر چشمه در بهار ۱۳۹۴ روانه بازار کتاب شد.

دفترهای شعر

عشق، آزادی و انسان‌گرایی، از ویژگی‌های آشکار سروده‌های شاملو هستند. در سال۱۳۲۶ که با همسر اولش ازدواج کرد اولین مجموعه اشعار او با نام «آهنگ‌های فراموش» شده چاپ شد.

در سال ۱۳۳۶ با انتشار مجموعه اشعار «هوای تازه»، به عنوان شاعری برجسته تثبیت می‌شود. در همین سال مجموعه‌ای از رباعیات ابوسعید ابوالخیر، خیام و باباطاهر را منتشر می‌کند. در سال ۱۳۳۹ مجموعه شعر باغ آینه منتشر می‌شود. معروف‌ترین ترانه‌های عامیانه معاصر فارسی همچون پریا و دخترای ننه دریا در این دو مجموعه منتشر شده‌است.

مجموعه اشعار احمد شاملو 

آهن‌ها و احساس

آهنگ‌های فراموش‌شده

هوای تازه

باغ آینه

لحظه‌ها و همیشه

آیدا در آینه

آیدا، درخت و خنجر و خاطره

ققنوس در باران

مرثیه‌های خاک

شکفتن در مه

ابراهیم در آتش

دشنه در دیس

ترانه‌های کوچک غربت

مدایح بی‌صله

در آستانه

حدیث بی‌قراری ماهان

ترجمه

ترجمه‌های احمد شاملو از بحث‌برانگیزترین فعالیت‌های ادبی او به شمار می‌روند. عده‌ای معتقدند شاملو به هیچ زبان خارجی تسلط کافی نداشته و ترجمه‌هایش اغلب بازنویسی کار دیگران است با این‌حال برخی از این ترجمه‌ها، در شمار آثاری شناخته‌شده قرار دارند و ستایشگرانی را دارند.

از جمله ترجمه‌های او می‌توان به «برزخ» از ژان روورزی، «زرنگار» از هربر لوپوریه، «پابرهنه‌ها» از زاخاریا استانکو، «قصه‌های بابام» از ارسکین کالدول، «عروسی خون» از فدریکو گارسیا لورکا، «درخت سیزدهم» از آندره ژید، «دماغ» از ریونوسوکه آکوتاگاوا، «سیزیف و مرگ» از روبر مرل، «خزه» از هربر لوپوریه، «مرگ کسب و کار من است» از روبر مرل و «شهریار کوچولو» از سنت‌اگزوپری که در چاپ‌های بعدی با عنوان «شازده کوچولو» منتشر شد.

شعر سپید

شعر سپید گونه‌ای از شعر نو فارسی است که در دهه سی شمسی و با مجموعه «هوای تازه» از احمد شاملو ظهور پیدا کرد. تفاوت عمده این آثار با نمونه‌های قبلی شعر نو در فرم شعر بود.

شاملو به عنوان پایه‌گذار سبک جدیدی از شعر موسوم به شعر سپید یا شعر شاملویی شناخته می‌شود. او در سال ۱۳۲۵ با نیما یوشیج ملاقات کرد و تحت تأثیر او به شعر نیمایی روی آورد؛ اما نخستین بار در شعر «تا شکوفه سرخ یک پیراهن» که در سال ۱۳۲۹ با نام «شعر سفید غفران» منتشر شد وزن را رها کرد و به صورت پیشرو، سبک نویی را در شعر معاصر فارسی شکل داد.

در سال‌های آشنایی با نیما یوشیج، به گفته خودش، تحت تأثیر نیما و نوآوری‌های او در شعر بوده‌است. شاملو شعرهای بسیاری در قالب نیمایی می‌سراید و به چاپ می‌رساند.

سردبیری نشریات

یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های حرفه‌ای زندگی احمد شاملو روزنامه نگاری بوده است. عده‌ای می‌گویند، احمد شاملو متخصص رونق دادن به نشریه‌های کم‌مخاطب، و به تعطیلی کشاندن نشریه‌های موفق بوده است. او با مهارت‌های ویژه‌ای که داشت نشریات کم‌مخاطب را رونق می‌داد و به دلیل قلم منحربفردش باعث می‌شد مقامات دولتی و حکومتی نشریات را تعلیق کنند. احمد شاملو در سال ۱۳۳۹ مدتی سردبیری هفته‌نامه فردوسی را به عهده گرفته بود. او مجله را به شکل و اندازه‌ای غیر از معمول مجله فردوسی درمی‌آورد و روزنامه‌وار به دست خوانندگان می‌رساند.

در سال۱۳۴۰ با همکاری دکتر محسن هشترودی، ۲۵ شماره از هفته‌نامه کتاب هفته را منتشر می‌کند و در سال ۱۳۴۶ سردبیری قسمت ادبی و فرهنگی هفته‌نامه خوشه را به عهده می‌گیرد. همکاری او با نشریه خوشه تا ۱۳۴۸ که نشریه به دستور ساواک تعطیل می‌شود، ادامه دارد.

هفته‌نامه کتاب هفته و خوشه از تأثیرگذارترین هفته‌نامه‌های ادبی دهه ۴۰ بودند.

کتاب کوچه

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای احمد شاملو در طول زندگی اش تالیف «کتاب کوچه» بوده است. شاملو کار آن را به تنهایی آغاز کرده بود، بعدها با کمک همسرش،‌ آیدا، ادامه داد و به پایان رساند.

شاملو علاقه فراوانی به فرهنگ عامه داشت به همین دلیل اقدام به ثبت اصطلاحات عامیانه نمود. مجموعه «کتاب کوچه» او بزرگ‌ترین اثر پژوهشی در باب فرهنگ عامیانه مردم ایران است.

کوچ شاملو

سال‌های آخر عمر شاملو کم و بیش در انزوایی گذشت که به او تحمیل شده بود. با شدت گرفتن بیماری مرض قندش پس از تحمل سال‌ها رنج و بیماری، در تاریخ ۲ مرداد ۱۳۷۹ درگذشت و پیکرش در امامزاده طاهر کرج , به خاک سپرده شده‌است. سنگ مزار شاملو را چندین بار توسط افراد ناشناس شکسته شد.

آن‌که می‌گوید دوستت می‌دارم
خنیاگر غمگینی‌ست
که آوازش را از دست داده است
ای کاش عشق را زبان سخن بود

هزار کاکلی شاد در چشمان توست
هزار قناری خاموش در گلوی من
عشق را ای کاش زبان سخن بود

آن که می‌گوید دوستت می‌دارم
دلِ اندوهگین شبی‌ست
که مهتابش را می‌جوید
ای کاش عشق را
زبان سخن بود

هزار آفتاب خندان در خَرامِ توست
هزار ستاره‌ی گریان در تمنای من

عشق را ای کاش زبان سخن بود…