این روزها به دلیل شیوع ویروس کرونا یا کووید ۱۹ تغییرات ملموسی در زندگی مردم رخ داده است. برخی از این تغییرات مثبت و برخی منفی هستند. دانشمندان در پژوهش های خود به مفهومی به نام درماندگی و ناامیدی اشاره می کنند و بیان می کنند سبک تبیین یا چگونگی تبیین پدیده ها توسط انسان بر چگونگی عملکرد بخش‌های مختلف سیستم عصبی او اثر می گذارد.

به طور دقیق‌تر سبک تبیین بدبینانه و منفی از پدیده ها به طور قابل توجهی عملکرد سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار داده و تضعیف می کند. سبک تبیین بدبینانه یعنی وقایع را بسیار منفی و فاجعه بار قلمداد کردن؛ با ایجاد این حس عمیق که پدیده های آزار دهنده کاملا از کنترل انسان خارج است و راهی جز تسلیم شدن نیست. حس نا امیدی را تعمیق کرده و ضمن اثرگذاری بر نظام روانشناختی و رفتارهای انسان، فعالیت سیستم ایمنی یا دفاعی را نیز به حالت نیمه فعال در می آورد. در نهایت با اینگونه تفکر، انسان سریع تر بیمار می شود و سخت تر و دیرتر شفا می یابد. از این منظر بخشی از شفا و سلامت انسان، به باور او درباره پدیده ها و آینده خودش مربوط است.

به تخصص و تعهد کارکنان حوزه سلامت کشورمان ایمان داشته باشیم

واقعیت تاریخی این است که بشریت بیماری‌های اپیدمی زیادی را به خود دیده و مخصوصا در روزگارانی که دانش بشری محدودتر بوده و درمان‌های موثر نیز اندک، با این حال بشریت مسیر اعتلای خود را پیموده است. کرونا در زمانی ظهور کرده که ایمان به دانش و تجربه علم پزشکی بسیار بالا است و مهم‌تر از همه تعهد و پایبندی کارکنان نظام سلامت کشورمان این روزها خودش را به بهترین شکل ممکن نشان می‌دهد.

ناامیدی و تفکر معیوب را از ذهن خود بزداییم

دوستی از من پرسید تو که مشکل ریه هم داری نمی ترسی؟ گفتم چرا باید بترسم؟ اصول بهداشتی که مکررا گوشزد می شود را دقیقا رعایت می کنم، به تخصص و تعهد کارکنان حوزه سلامت کشورم ایمان دارم، نا امیدی و تفکر معیوب را از ذهن خود می زدایم و بقیه را به خالق یکتا می سپارم. تلاش هم می کنم شادمانه رفتار کنم.

در روانشناسی اجتماعی مفهومی وجود دارد به نام همرنگی. این مفهوم بیان می کند که مردم احساس و رفتار مثبت و منفی یکدیگر را تقلید می کنند. از جمله حالت‌هایی که بسیار تحت تاثیر همرنگی قرار دارد، استرس است. افراد در شرایط استرس رفتارهایی را انجام می دهند که تقلید زیادی در آنها مشاهده می شود. این تقلید معیوب چون با ناامیدی و دلسردی همراه است، از نظر فردی به سیستم دفاعی لطمه می زند و از نظر اجتماعی خرید و انبار کردن اقلامی که مورد نیاز اساسی نیست را باعث می شود.

وقتی کنار یک فروشگاه مردی را دیدم که به اندازه یک نصفه گاری دستمال خریده، به این فکر فرو رفتم که این فرد با این همه دغدغه و احساس ناامنی چه بلایی بر سر فرزندانش می آورد؟ از نظر روانشناسی، احساس ایمنی و امیدواری از ارکان سلامت هستند. دلگرمی امید می آفریند و دلسردی افسردگی و ناامیدی ایجاد می کند.

بهتر است اخباری را گوش کنیم که دقیق و درست باشند؛ قاعدتاً زمانی که شرایط ابهام‌آمیز است، شایعه نیز زیاد پخش می‌شود.

بهتر است از این فرصت به نفع خودمان استفاده کنیم

ما بازه‌ زمانی زیادی را در خانه هستیم، به خصوص برخی شاغلین زمان بیشتری دارند تا در خانه بمانند. ناگزیر هستیم در خانه بمانیم و بهتر است از این فرصت به نفع خودمان استفاده کنیم. چیزی که آشکار است چه اضطراب داشته باشیم و چه اضطراب نداشته باشیم، این شرایط در حال وقوع بوده و کاری هم به جز کنترل آن نمی‌توان انجام داد، پس باید از این فرصت استفاده کرده و لیستی از کلیه‌ فعالیت‌هایی که می‌توانیم در منزل و در کنار خانواده انجام دهیم، تهیه کنیم. این فعالیت‌ها باید لذت‌بخش باشند. از فعالیت‌های عقب افتاده گرفته تا مطالعه و کارهای هنری و بازی با کودکان.

بهتر است خود بیمارانگاری را بشناسیم

چون شرایط پراسترسی است، باید حواسمان باشد که چه چیز را به عنوان علائم کرونا و چه چیز را به عنوان علائم یک سرماخوردگی ساده می‌شناسیم. ممکن است یک نفر با هر سرفه نگران شده و تصور کند به ویروس کرونا مبتلا شده است، اما زمانی که ما علائم و نشانه‌های این بیماری که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده . پروتکل آن را ارائه داده و در مورد چگونگی شناسایی، علائم و نشانه‌های آن، مردم را مطلع کرده بشناسیم.

همشهریان عزیز بیایید در کنار مراقبت های بهداشتی که به خوبی توسط مراکز بهداشت و درمان ارائه می شود، خود مراقبتی روانشناختی را در مبارزه باکرونا در خود نهادینه کنیم. بیایید کمک کنیم زندگی، حتی در محدوده کوچک خانه هایمان به خوبی جریان داشته باشد. اگر کرونا امید و شوق زندگی را نفرساید، روابط خانوادگی را با ایجاد استرس مختل نکند، به بازی و شیطنت دخترکان و پسرکانمان در بافت خانواده آسیب جدی نزند و دلگرمی مان را به تلاش مستمر عزیزان پیگیر نظام سلامت کشور به دلسردی تبدیل نکند و ایمانمان به یاری همیشگی خداوند را کم رنگ نکند، در این شرایط است که اصول بهداشتی را رعایت می کنیم. کرونا کاری از پیش نمی برد، میهمانی است که رخت بر بسته و خواهد رفت.

* علی محمد نظری

روانشناس و استاد تمام مشاوره خانواده و عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی شاهرود