آرش شایسته نیا– دانش پژوه دکتری مدیریت رسانه

اینترنت در زندگی روزانه به قدری ریشه دوانده است که در آن واحد در همه جا حضور دارد ؛ برای نمونه ، یک لحظه به محیط خود توجه کنید و ببینید چند نفر دارای تلفن هوشمند و تبلت ها ، یا رایانه های سنتی یا لب تاپ هستند و این یعنی امروزه ، رسانه های اجتماعی در همه جا حضور دارند و می توانند بر روی روابط برخط بین افراد و بههمین ترتیب روابط برون خط آنان تاثیر گذارند .

امی ون لوی ، استادیار دانشگاه گنت در کتاب ” مدیریت رسانه های اجتماعی ” (۱۳۹۵) می نویسد: در سال ۲۰۱۲، یک روزنامه نگار آمریکایی تصمیم گرفت ببیند که زندگی او بدون اینترنت به چه شکلی خواهد بود . او از زندگی به روش نوین که هرلحظه اش از اینترنت نشات می گرفت ، خسته شده بود . او تلاش کرد به روش مدرن اما بدون وجود اینترنت زندگی کند ؛ از این رو ، مجله Verge  در مدت یکسال او را زیر نظر گرفت که از اینترنت دور بماند و نتایج را گزارش کند .بعد از یک سال برون خط بودن ، او حس بهتری نداشت . او این فرضیه که اینترنت موجب “تنها ” شدن و”احمق ” شدن افراد می شود را رد کرد ، زیرا اینترنت ابزاری است که به شما می گوید : افراد کجا هستند و به شما تعامل با آن ها را می دهد .

گزارش ها نشان می دهند به دنبال شیوع کووید۱۹ بیش از نیمی از کل جمعیت جهان در شبکه های اجتماعی حضور پیدا کرده اند و از امکانات آن ها استفاده های خاص خود را می کنند .

طبق گزارش ۲۰۲۰Digital  که هرسال با همکاری موسسات پژوهشی Hoot suite   وWe are social  ارائه می شود نشان می دهد در ژوئیه ۲۰۲۰ ( تا اوایل مرداد امسال ) برای نخستین بار ، بیش از نیمی از کل جمعیت جهان به شبکه های اجتماعی راه یافته اند و گزارش تحلیلگران کمپانی پژوهشی Data Report  نشان می دهد که امروزه بیش از ۳٫۹۶وشان می دهد که امروزه بیش از ۳میلیارد و  پژوهشی  مرداد امسال ) برای نخستین بار ، بیش از نیمی از کل جمعیت جهان به شبکه های اجتمامیلیارد نفر از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند که نشان از رشد ۱۰درصدی نسبت به سال گذشته داشته و معادل ۵۱درصد کل جمعیت دنیا است که به بیانی دیگر می توان گفت در حال حاضر ضریب نفوذ کاربران شبکه های اجتماعی در جهان به ۵۱ درصد رسیده است که باید این رشد فزاینده را مرهون ” ویروس کرونا ” دانست تا آن جا تجزیه و تحلیل این آمار و اطلاعات نشان می دهد هر کاربر شبکه اجتماعی در جهان به طور متوسط در۹  پلتفرم حضور دارد .

این گزارش نشان می دهد که در یک سال گذشته ۳۴۶ میلیون نفر برای نخستین بار آنلاین شده اند که نشان از رشد سالانه ۸٫۲درصدی تعداد کاربران جهانی اینترنت دارد. این آمار نشان می دهد به طور متوسط برای نخستین بار از ژوئیه ۲۰۱۹ تاکنون هر ثانیه ۱۱کاربر جدید درجهان آنلاین شده اند . از سوی دیگر هرچند محدودیت های قرنطینه در برخی کشورهای جهان برداشته شده ولی گزارش ها نشان می دهد بسیاری از رفتارهای دیجیتال جدید مردم تغییر نکرده است و به طور متوسط میانگین ، هرکاربر روزانه ۶ساعت و ۴۲ دقیقه از اینترنت بهره می گیرد و بیش از ۴۰ درصد کاربران اینترنت هم زمان بیش تری را درشبکه های اجتماعی می گذرانند که این رقم در برخی از کشورها مثل فیلیپین به ۶۰درصد هم می رسد .

تحقیقات کمپانی اریکسون نشان می دهد تعداد کاربران شبکه های اجتماعی که از طریق تلفن هوشمند به این پلتفرم ها دسترسی پیدا می کنند ،۳٫۹۱ میلیارد نفر است و این بیانگر این است که ۹۹درصد کاربران از گوشی های هوشمند برای سر زدن به پلتفرم های محبوبشان استفاده می کنند که این موضوع در دوران کرونا نمود ویژه ای داشته است این آمار درحالی از سوی کمپانی اریکسون منتشر شده است که ۲۰۲۰Digital  در گزارش خود آورده است: از هر ۱۰کاربر اینترنت همچنان ۷نفر نسبت به قبل از دوران کرونا زمان بیش تری را در گوشی هوشمند خود سپری می کنند (۷۰ درصد) و حدود نیمی از کاربران (۴۷درصد ) هم با لب تاپ خود در شبکه های اجتماعی بوده و از آن بهره برداری کرده اند .۳۳درصد کاربران نسبت به قبل از کرونا همچنان زمان بیش تری را در کامپیوترهای شخصی خود سپری می کنند و این رقم برای تبلت به ۳۳درصد و برای تلویزیون های هوشمند به ۳۲ درصد می رسد . درکنسول های بازی همچنان شاهد افزایش ۱۸درصدی زمان استفاده کاربران هستیم و این رقم برای اسپیکرهای هوشمند هم به ۹٫۱ درصد تعداد کاربران می رسد .

یکی دیگر از مواردی که در گزارش ۲۰۲۰Digital  موردتوجه قرار می گیرد عدم توازن جنسیتی کاربران شبکه های اجتماعی در برخی نقاط جهان است . به طور میانگین در جهان ۱٫۲کاربر مرد شبکه اجتماعی نسبت به هریک از کاربر زن وجود دارد اما بازهم در مناطق و نواحی جغرافیایی مختلف ارقامی متفاوت دیده می شود .به عنوان مثال در آمریکای شمالی بیش از نیمی از کاربران شبکه های اجتماعی یعنی ۵۵درصد آنان زن هستند اما در جنوب آسیا این رقم به۲۵ درصد می رسد که بسیار کم تر از آمریکای شمالی است . در آفریقا هم به ازای هر۵کاربر مرد شبکه های اجتماعی کم تر از ۲ زن دیده می شود اما جالب است بدانیم به دنبال شیوع ویروس کرونا این شکاف جنسیتی در حال کاهش وکم شدن است تا آن جا که نسبت کاربران شبکه های اجتماعی در جهان از ۴۵:۵۵ (زن به مرد) به نسبت (۴۶:۵۴) در ۲۰۲۰رسیده است .

نتایج ۲۰۲۰Digital  در پایان گزارش خود آورده است: فیس بوک همچنان محبوب ترین پلتفرم جهان است ودر ژوئیه ۲۰۲۰ بیش از ۲٫۶ میلیارد کاربر فعال ماهانه داشته است درحالی که ۲میلیارد نفر هم از پیام رسان محبوب و دوست داشتنی آن یعنی ” واتس آپ” استفاده می کنند .

اینستاگرام هم به نقطه عطف جدیدی از نظر تعداد مخاطب دست یافته است و اکنون ۸۵۴٫۵ میلیون کاربر فعال ماهانه دارد این در حالی است که این رقم در ۲۰۱۹ عدد ۷۶۶٫۴ میلیون کاربر را به ثبت رسانده است .

از سوی دیگر مطالعه آمار فعالیت کاربران ایرانی در شبکه های اجتماعی نیز قابل تامل است . بر اساس آماری که استارتاپ ” نوین‌هاب” (پلتفرم مدیریت شبکه‌های اجتماعی)  در دهه نخست تیرماه سال جاری منتشر کرده است ، تلگرام و واتس آپ پرجمعیت‌ترین پیام‌رسان‌های داخل ایران هستند و از آن سو در میان کاربران ایرانی پیام ‌رسانی مانند ” سروش ” در جایگاهی بالاتر از توییتر و فیس‌بوک قرار دارد.

واتس‌اپ و تلگرام هر کدام با بیش از ۴۷ میلیون کاربر محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی ایرانیان هستند. واتس‌اپ با داشتن ۴۷ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در صدر پیام‌رسان‌های مورد استفاده ایرانیان است و تلگرام با ۴۷ میلیون و ۲۵۰ هزار کاربر با اختلاف کمی در جایگاه دوم است. اینستاگرام سومین اپلیکیشن محبوب ایرانیان است و ۴۴ میلیون کاربر دارد. لینکدین و فیس‌بوک هم با ۲ میلیون و ۷۰۰هزار و ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار کاربر با فاصله زیاد جزو شبکه‌های اجتماعی نسبتا مورد توجه ایرانیان هستند. باید گفت آمار ایرانیان فیس‌بوک روز به روز کم تر می‌شود. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که تلگرام بیش از دو سال است که در کشور فیلتر شده ولی به نظر می‌رسد فیلترینگ تاثیری در استفاده از این پیام‌رسان در بین ایرانیان نداشته است.

مطالعات نشان می دهد که ویروس کرونا تاثیر منفی فراوانی بر کسب و کارها در جهان اقتصادی داشته است تا آن جا که بسیاری از تجار و فعالان اقتصادی در درگیری با این پهلوان نامریی منحوس یا باخت را پذیرفته و عرصه تجارت را با اعلام ورشکستگی ترک کرده اند و یا با پناه گرفتن درزیر چتر شبکه های اجتماعی و با تغییر شکل فعالیت اقتصادی خود به حیات اقتصادی خود ادامه می دهند که بخش عمده ای از فعالان اقتصادی در ایران نیز در این بخش جای دارند .

آمار نشان می دهد که فعالان اقتصادی در ایران بیش ترین حضور خود را در اینستاگرام و سپس در تلگرام دارند. آنان پس از این دو ، در بسترهایی چون فیس‌بوک و لینکدین و کمی در توییتر فعالیت می کنند وپس از آنها آپارات ، پینترست، یوتوب، بله، تامبلر و گپ شاهد فعالیت فعالان اقتصادی هستند. به‌ طور دقیق‌تر می‌توان گفت ؛ اینستاگرام حدود ۵۸ درصد از سهم کل کسب‌وکارها در فضای شبکه‌های اجتماعی را به خود اختصاص داده است و پس از آن با اختلافی زیاد، تلگرام با حدود ۱۱ درصد در جایگاه دوم است. فیس‌بوک با ۹ درصد، لینکدین با ۶ درصد و توییتر با حدود ۴ درصد در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. آپارات با ۴۷/ ۳ درصد محبوب‌ترین شبکه اجتماعی کسب‌وکارهای ایرانی است و پیام‌رسان‌های بله و گپ نیز در جایگاه‌های بعدی قرار دارند، هرچند سهم این دو پیام‌رسان از کسب‌وکارها نسبتا پایین و به ترتیب ۳۸/ ۰ درصد و ۱۷/ ۰درصد است.

واقعیت این است که این آمار مانند ویروس کرونا که هر روز خود را به شکل وگونه ای غیرقابل باور تغییر می دهد ، ثابت نمی مانند و باید صاحب نظران فعال در حوزه شبکه های اجتماعی با تفسیر صحیح و واقع بینانه ادامه راه را برای کاربران هموار تر نمایند .

*منابع:

– مدیریت رسانه های اجتماعی، (۱۳۹۵) ، امی ون لوی ترجمه طاهر روشندل اربطانی ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران

– روزنامه ایران ، سال بیست و ششم ، شماره ۷۴۱۹