حسن موسوی بجنوردی -پژوهشگر

پیش از کرونا نیز بشر بیماری‌های مهلک فراگیری را تجربه کرده بود و میلیون‌ها انسان در قرون گوناگون قربانی ویروس‌ها و عفونت‌های مختلف می‌شدند. از این جهت ما انسان‌ها با مفهوم بیماری مسری ناآشنا نبودیم، اما آیا می‌توان گفت کرونا چون اسلاف خود ناخوانده می‌آید، جان انسان‌های بسیار را می‌گیرد و پس از انجام مأموریت ناپدید می‌شود و آنگاه ما آدمیان بی هیچ تغییر بنیادینی دوباره به زندگی روزمره پیش از بیماری برمی‌گردیم. شاید چنین شود؛ ولی به نظر می‌آید داستان کرونا ممکن است متفاوت باشد.
کرونا تقریباً همه زیستگاه‌های بشر در کره زمین را آلوده کرده است. ولی نکته بی سابقه دراین میان این است که برای اولین بار ما انسان‌های پناه برده به گوشه خانه و کاشانه و شهرمان، از یکدیگر بی‌خبر نیستیم بلکه به‌صورت آنلاین و لحظه به لحظه همه از حال هم در جای‌جای جهان باخبریم. چه در ایتالیا باشیم یا تایوان، ایران یا استرالیا، مصر یا ویتنام به‌صورت زنده همه چیز را با جزئیات به مشاهده نشسته‌ایم. شب‌ها در قرنطینه میلیاردها نفر به‌اتفاق اینستاگرام و فیسبوک می‌بینند، توئیت می‌کنند، فیلم و سریال‌های محبوب جهانی را تماشا می‌کنند. هر لحظه به لطف انواع رسانه‌ها از حال هم خبر داریم و خود نیز می‌توانیم  یک رسانه باشیم، یک توئیت یا عکس چه‌بسا از خطابۀ رئیس دولتی تأثیرگذارتر باشد. پزشکان سراسر دنیا باهم مشورت می‌کنند، پژوهشگران و دانشمندان آخرین یافته‌های خود را در زمینه درمان بیماری و واکسن به اشتراک می‌گذارند، روسیه به ایتالیا کمک می‌کند، چین به اروپایی‌ها، آلمان کیت‌های تست برای دیگری ارسال می‌کند و صدها اقدام دیگر.
به خود آمدیم و دیدیم دیگر آن آدم‌های جدا از هم نیستیم، دیگر فقط مصری یا روس نیستیم، ما شهروندان جهانی هستیم، سخت به هم وابسته شده‌ایم، باید مراقب باشیم در بازار حیوانات شهری در چین اصول بهداشتی و محیط زیستی رعایت شود، یا در امریکا تحقیقات ژنتیک طبق موازین اخلاقی انجام شود، امروز منتظریم زودتر واکسن کرونا ساخته شود؛ اهمیتی ندارد که سازنده واکسن کدام کشور باشد، مهم آن است که دردهای بشر و درمانش مشترک شده است. این است که اهمیت دارد.
گرمایش زمین، فقر، آموزش، بهداشت، اقتصاد، انرژی، سرگرمی، ورزش همه و همه روز به روز جهانی‌تر می‌شود، خوشی‌ها و ناخوشی‌ها جهانی شده طبیعتاً راه حل‌ها نیز باید جهانی باشد. اگر دستمال توالت در آلمان کم شده نباید ذوق‌زده شویم، چراکه آنها درحال ساختن واکسن و کیت تست فوری هستند و اگر دستمال توالت کمیاب نباشد آنها فراغت بیشتری برای یافتن درمان درد ما دارند.
ما بزرگ‌تر و بالغ‌تر شده‌ایم. اگر می‌خواهیم فرزندانمان در دنیای بهتری زیست کنند امروز باید متحد شویم حاکمان پوپولیست، که دم از ناسیونالیسم  می‌زنند سم مهلک این آینده تابناک هستند. ما انسان‌ها نیازمند همگرایی، همکاری، و ایجاد ساختارهای جهانی قدرتمند برای اداره کره زمین با بیشترین کارآمدی و با مشارکت همگانی هستیم. جنگ‌ها و اختلافات خیالی جز تضعیف کوشش‌های بشر در حل چالش‌های فراگیر دستاوردی ندارد. ما انسان‌ها بشدت به یکدیگر وابسته شده‌ایم و اگر چنین است حتماً می‌توانیم به اجماعی جهانی برای توسعه پایدار در کره زمین و حل مشکلات دست یابیم. امروز اگر کالایی تولید کنیم و نتوانیم دیگران را برای خریدش مجاب کنیم چه می‌شود؟ مفهوم همسایه‌، هم‌محله‌ای تغییر کرده، همه ساکنان این سیاره زیبا همسایه شده‌اند. باید مفهوم دولت ـ ملت، منافع ملی، بازار کار، و ده‌ها مفهوم پایه‌ای دیگر بازآفرینی و بازنگری و تعریف شود. مبنا و هدف همگانی باید تضمین آینده کلیت بشر، حفظ این سیاره، و توسعه‌ای اخلاق‌محور باشد. ما آدمیان زمانی می‌توانیم از حداکثر توان خود برای توسعه در همه شؤون زندگی بهره‌مند شویم که بتوانیم به یک اعتماد عمومی بین همه ملت‌ها دست یابیم. شاید مفهومی چون دولت‌ها ـ شهروندان در کنار دوگانۀ دولت ـ ملت بتواند کارساز باشد. اگر پس از معاهده وست فالیا مفهوم  دولت ـ ملت فراگیر شد، همه‌گیر شدن کرونا می‌تواند اعلام موجودیت مفهوم دولت‌ها ـ شهروندان  باشد.
دولت‌ها به‌عنوان نمایندگان ملت‌ها دوشادوش هم فقط پاسخگوی ملت‌های خود نیستند، بلکه ناگزیر از پاسخگویی به همۀ شهروندان جهانی هستند،  چرا که اقداماتشان تأثیر همگانی دارد. یادمان باشد فروشنده حیوانی در گوشه‌ای از بازاری در نقطه‌ای از جهان ممکن است همه انسان‌ها را گرفتار کند. اگر اینطور است، پس از این می‌توان با تکیه بر عقلانیت، تفاهم، همبستگی جهانی، و اخلاق بشریت را هدایت کرد وآنان که کارآمدتر، اخلاقی‌تر، و پایبندتر به مصالح عمومی هستند در سطح بین‌المللی شایستگی رهبری جوامع را خواهند داشت. دست‌کم می‌توانیم امیدوار باشیم این پیام از کرونا شنیده شود.