نسرین محمدی

برگزاری نمایشگاه کتاب بدون گزافه از میان همه نمایشگاه‌های رنگارنگی که همه ساله برگزار می‌شود، شاید برای بسیاری از کتاب‌باران و کتابخوانان و کتاب‌دوستان بهترین و دلپذیرترین خاطرات آنان باشد، فضایی آمیخته با طرح و جلد، بوی کاغذ و مرکب، مسابقات فرهنگی متعدد، پخش نماهنگ‌های جالب، حضور همه اقشار از هر سن و سال و موقعیت فکری و مالی و حضور مخاطبان فرهیخته و صاحب‌قلمانی که آثاری را خلق کرده‌اند، رویدادی که بدون اغراق می‌تواند هر کشور را گامی به جلو بیندازد و فضایی که هر بیننده‌ای اعم از تحصیلکرده و کم‌سواد را مجذوب و به سوی خود می‌کشاند.

سال‌هاست که وقتی از برگزاری نمایشگاه مطلوب و درخور ناشران و مخاطبان سخن به میان می‌آید، پیشنهادها و انتقادات بی‌شماری مطرح و به چالش کشیده می‌شود اما در هر حال باز هم شاهد مشکلات عدیده‌ای در این حوزه بوده و هستیم که به نظر می‌رسد منطق تشکیل چنین رویداد فرهنگی از جهت برگزاری در فضاهای عمومی و حضوری باید اصلاح شود. امسال و در شرایط ویژه کشور که بیماری کرونا امان مردم و مسئولان را بریده است، فرصتی دست داد تا به این واسطه دید عمیق و جدی‌تری را نسبت به حوزه مطالعه و توسعه کتاب و کتابخوانی شاهد باشیم و با امید به آینده‌ای روشن بتوانیم چشم‌انداز جدیدی را پیش‌ روی حوزه نشر شاهد باشیم و انتظار داریم این گام‌های اولیه آنلاین در معرفی و فروش کتاب‌های ناشران محکم‌تر و با برنامه‌ریزی دقیق‌تر ادامه یابد، چرا که وقتی هر فرد یا مجموعه‌ای کار دنباله‌داری را شروع می‌کند، علاقه‌مند است تا در طی مسیر، کار را ارتقا و رشد دهد. برگزاری نمایشگاه هم از این قاعده مستثنی نیست اما نکته مهم تبیین جایگاه نمایشگاه در فرآیند فعالیت‌ها و اقدامات علمی و فرهنگی کشور است.

شاید به صلاح باشد اول طرح و نقشه‌ای دقیق از مجموعه فعالیت‌های نمایشگاه مجازی از نگاه کارشناسان ترسیم شود، سپس نسبت به برگزاری ادواری آن اقدامات جدی‌تری انجام شود و رضایتمندی بیشتر ناشران و مخاطبان کتاب را فراهم کند. اما آنچه باید در‌ مورد کارکرد نمایشگاه در‌نظر گرفته شود، تعریف چند آیتم برای مأموریت برگزار‌کنندگان آن است.
نخست آنکه فرصت دسترسی راحت و حداکثری به منابع مکتوب را در فضای مجازی برای کاربران فراهم و در مرحله دوم امکان حضور حداکثری آثار داخلی و منابع معتبر خارجی را ایجاد و در مرحله سوم تخفیف و تسهیلات مالی بویژه برای مخاطبان اصلی و فصلی و دائمی نمایشگاه‌های ادواری و سالانه کتاب را فراهم آورد.
تفاوت نمایشگاه مجازی تهران امسال با فروشگاه و نمایشگاه‌های سال‌های گذشته که در آن شاید ناشرمحور بودن ملاک برگزاری بود، به این شکل هویدا شد که معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه کتاب با ثبت و ایجاد سامانه‌ای جامع از کتب کلیه ناشران کتاب این امکان را به‌وجود آورند که جویندگان و دوستداران کتاب بدون حضور در نمایشگاه یا فروشگاه کتاب با مشاهده فهرست موجود منابع هر یک از ناشران راحت‌تر بتوانند به منابع مورد ‌نظرشان دسترسی پیدا کرده و با نویسنده و ناشر مورد علاقه خود ارتباط مجازی برقرار نمایند، آنچه مسلم است بررسی وضعیت برگزاری نمایشگاه موضوعی است که همواره محل اختلاف بسیاری از دست‌اندرکاران این حوزه بوده و هست اما آنچه حائز اهمیت است، روزنه امیدی است که برای فعالان فراهم شده و امید است که در گستره برگزاری سراسری و بین‌المللی تداوم یابد.