دومین کرسی آزاد اندیشی باشگاه پژوهشگران سواد رسانه‌ای با حضور استاد سید محسن بنی‌هاشمی، معصومه نصیری و محمدصادق باطنی برگزار شد.

در این نشست پژوهش مسعود مقصودی با موضوع نقش علوم اعصاب شناختی در مطالعات رسانه و توسعه پژوهش‌های سواد رسانه‌ای نظرهایی را ارائه داد و حول این موضوع، اساتید و حضار به نقد و نظر پرداختند.

«محسن بنی هاشمی» در ادامه این نشست تخصصی درباره سواد رسانه‌ای و علوم شناختی گفت: اگر بپذیریم که انسان اشرف مخلوقات است و جهان توسط انسان اداره می شود، هنوز نمی‌دانیم در لایه‌های دیگر این کهکشان چیزهای دیگری هم هستند. کسی که جهان را خلق کرده قصد داشته ما را رئیس خطاب کند و در بدن ما یک اندام را برتر از اندام‌های دیگر طراحی کرده است و آن مغز است.

وی از زاویه فلسفی به این دو بحث پرداخت و افزود: چیزهایی که باید بدانید این است که اگر مغز یک گوسفند را در دست  بگیرید با ماده‌ای خمیری شکل مواجه می‌شوید که بسیار هم چرب است. پس اولین نکته‌ای که باید بدانیم و بیاموزیم این است که مغز یک آیه است که می‌توانیم در آن غرق شویم و اگر غرق شویم معلوم نیست کی در بیاییم.

بنی هاشمی با بیان اینکه جهان به دو قسمت تقسیم می‌شود، ادامه داد: جهان ما یک خالق دارد و تعداد بسیاری مخلوق. اگر این شرط را قبول کنید و بحث ممکن الوجود بودن را به خوبی متوجه شوید،  به این نتیجه می‌رسید که اینها سندی برای حضور خدا است و همگی آیه و نشانه هستند. از طرفی هم هیچ چیز در جهان تصادفی نیست و بررسی‌ها نشان می‌دهد مکاتب و آیین‌های انحرافی همگی در نقطه‌ای گمان کردند همه چیز در دنیا تصادفی است.بزرگترین اجبار انسان این است که مختارش کردند‌ و به او اختیار دادند.

این استاد ارتباطات با بیان اینکه در علوم شناختی سه ابزار در اختیار داریم افزود: عشق، عقل و دین به ترتیب از ابزارهای علوم شناختی هستند. امروزه سوادهای مختلفی داریم و وقتی می‌گوییم سواد رسانه‌ای یعنی از یک الگو استفاده می‌کنیم. سواد رسانه‌ای به این معنا است که بتوانی فرای زمان، به بسیاری موارد دسترسی و آگاهی داشته باشی.

وی خرد رسانه‌ای را در درجه‌ای بالاتر از سواد رسانه‌ای دانست و گفت: ما الان به خرد رسانه‌ای نیاز داریم که بسیار پیچیده‌تر از سواد رسانه است. خرد رسانه‌ای اولویت‌های شما را تعریف می‌کند و جهت سواد رسانه ای را بیان می‌کند.

این استاد ارتباطات با بیان اینکه یکی از شاخص‌های سواد رسانه‌ای میزان دسترسی است، عنوان داشت: برای مثال ما در رفتارهای خودمان هم دچار تعارضی هستیم. تلگرام فیلتر می شود و از آن طرف معلم‌های مدرسه تکلیف‌هایی که دانش آموزان باید انجام دهند را در تلگرام می‌گذارند!

وی ادامه داد: هوش رسانه‌ای و هوش ارتباطی از زیر مجموعه‌های سواد رسانه‌ای است. اگر بخواهیم درباره نظام ارتباطی انسان حرف بزنیم باید بگوییم که انسان در نظام ارتباطی با ۴ موجودیت ارتباط دارد که باید به هر کدام از این موارد خردمندانه توجه کند.

بنی‌هاشمی با بیان این چهار اصل افزود: چهار جهت ارتباطی اصلی داریم که شامل موارد زیر است. همانطور که می‌دانید مهمترین بخش ساختمان پِی آن است که محکم و ناپیدا است که عنصر بسیار مهمی در ساختمان سازی است. پی در بحث ما ارتباط با خویشتن است و خودشناسی آغاز شناخت است. هر آنچه ارتباط بیشتر شود شناخت بالاتر می‌رود. اولین کاری که ما انجام می دهیم این است که چقدر خودمان را می‌شناسیم، باید خودمان را دوست داشته باشیم. 

وی ادامه داد: ارتباط بعدی ارتباط با طبیعت است و بعدی نیز ارتباط با سایر انسان‌ها است. در نهایت ارتباط با خالق چهارمین راه ارتباطی انسان در زندگی خود است و باید ببینیم رابطه‌مان با خودمان چطور است؟ و همچنین با بقیه.
بنی هاشمی ادامه داد: سواد رسانه ای چهار منظر اصلی دارد:
۱/ تکنولوژی‌ها  
۲/ نظریه‌های ارتباطی
۳/ مخاطب شناسی
۴/ رسانه‌ای‌ها و فرهنگی‌ها.

وی با اشاره به تحقیقی که درباره سازمان صداوسیما مورد بررسی قرار گرفت، افزود: در تحقیقی صحبت‌های مسئولین صداوسیما را بررسی کردیم.همه آنها یک جمله مشترک داشتند که: مصرف سواد درسانه‌ای را باید  در جامعه بالا ببریم.

این استاد ارتباطات درباره علوم شناختی نیز گفت: باید ببینیم اطلاعاتی که از رسانه می‌آید در کجا حس می‌شود، کجا درک شده و در کجا پردازش، ذخیره و بازخوانی می‌شود. همه اینها در علوم شناختی بسیار مهم است.

وی در توضیح انواع رسانه نیز گفت: در ارتباط با انواع رسانه در ابتدا باید ببینیم رسانه در کجا درک می‌شود و در وهله بعدی ببینیم چه ارتباطی با سواد رسانه‌ای دارد؟

بنی‌هاشمی در همین زمینه مغز را از سه منظر مورد بررسی قرار داد و افزود: برای اینکه بدانیم اطلاعات در کجا بازبینی می‌شود باید دسته بندی آناتومیک داشته باشیم.

۱/ مناطق مغزی: دومین کاری که در علوم شناختی لازم داریم این است: مغز ما فارغ از نقشش دو نیم کره دارد.

 ۲/ نیم‌کره‌های مغز: ما در نیم‌کره راستمان تعدادی اطلاعات و در نیم کره چپ نیز تعداد دیگری اطلاعات داریم. 

۳/ میانجی‌های عصبی سومین چیزی است که از نظر آناتومی به آنها نیاز داریم. دستگاه عصبی ما یک سری غده دارد. یک سری هورمون‌ها مانع جهش مغز می‌شوند که به محض خوشحالی یا غمگینی هورمونی در مغز ترشح می‌شود. ما در این بخش از سه منطقه مهم مغز حرف می‌زنیم.

وی با بیان سوالی درباره علوم شناختی نیز عنوان داشت: چرا در رسانه، علوم شناختی نیاز داریم؟ پاسخ این است: به این خاطر که افراد را کنترل کرده و اخلاق اجتماعی، رفاقت، دین و عقل را به آنها آموزش دهیم.

بنی‌هاشمی درباره اینکه مدیران رسانه باید علوم شناختی بلد باشند، گفت: برای مثال روز قبل از شهادت امام جعفر صادق (ع)، مراسم تشییع پیکرهای شهدا برگزار شد و مخاطب دو روز پشت هم در تلویزیون عزاداری دید. حرفم این است که اگر مدیران ما به علوم شناختی واقف بودند لااقل این بود که تشییع پیکرهای شهدا را در روز شهادت امام جعفر صادق (ع) می‌انداختند که اتفاقا بسیار بهتر بود. 

وی با اشاره به اینکه سواد رسانه‌ای چه نسبتی با علوم شناحتی دارد؟ افزود: برای مثال این را در نظر داشته باشید که شبکه MBC فارسی از همان ابتدا چه کار کرد؟ البته به محتوای این شبکه کاری نداریم و صرفا کاری که انجام داد را می‌خواهیم مورد بررسی قرار دهیم. این شبکه فیلم‌های روز دنیا را با زیرنویس فارسی پخش می‌کرد. اما در ادامه دوبلورهای ایرانی همین فیلم‌ها را در شبکه فارسی وان دوبله کردند و اتفاقا استقبال بهتری هم از آن شد. 

بنی‌ةاشمی در پایان نیز گفت: همه این موارد است که دانش علوم رسانه‌ای را ضروری می‌کند. اولین ضرورت سواد رسانه‌ای تفکر انتقادی داشتن است.