بیشتر زنان باردار از زایمان می‌ترسند که این طبیعی است،‌ اما برخی از زنان به دلیل ترس و اضطراب بسیار شدیدی که از زایمان دارند ترجیح می‌دهند باردار نشوند. این شکل از ترس که در اصطلاح علمی به آن « توکوفوبیا » می‌گویند، نیازمند راهکارایی مقابله‌ای است که در ادامه به آنها اشاره شده است.

این ترس – توکوفوبیا – کیفیت دوران بارداری فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و وضعیت فلج کننده و وحشت‌باری را برای زن باردار ایجاد می‌کند که بر سلامت جنین نیز تأثیر می‌گذارد.

نشانه‌های ترس از زایمان

ترس از بارداری و زایمان، یک اختلال اضطراب است که فرد درباره یک موقعیت یا شی‌ء دچار ترسی غیرمنطقی و بی‌دلیل می‌شود. کسانی که ترس از زایمان دارند به اختلالات خواب، حملات پانیک یا وحشت‌زدگی، کابوس و دوری گزینی دچار می‌شوند.

این ترس نشانه‌های دیگری دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

دچار شدن به احساس ترس حتی با فکر کردن به بارداری و زایمان؛

اضطراب و افسردگی

ترس از مرده به دنیا آمدن نوزاد، تولد نوزاد با نقص‌های مادرزادی، مرگ مادر

اصرار شدید بر زایمان سزارین

برخی از زنان باردار که دچار ترس از زایمان شده‌‌اند، از فعالیتهای جنسی هم پرهیز می‌کنند و تمایلی به برقراری رابطه جنسی ندارند. در این بین زنانی که از زایمان وحشت دارند، در هنگام بارداری اصرار به استفاده از عمل سزارین دارند یا در هنگام زایمان دچار ضربه روانی می‌شوند و حتی در مواردی با نوزاد خود ارتباط خوبی برقرار نخواهند کرد.

مردها هم می‌توانند توکوفوبیا را تجربه کنند

گاهی ممکن است مردان هم دچار ترس از زایمان شوند. این مردان نسبت به سلامت و ایمنی مادر و فرزند این نگرانی را دارند. ترس از زایمان به‌واسطۀ نگرانی‌هایی درباره زایمان کردن، تصمیم گیری، مشکلات مالی، روش‌های درمانی پزشکی، دغدغه‌های سرپرستی و رسیدگی به نوزاد به وجود می‌آید.
برخی تغییرات هورمونی در بدن که باعث می‌شود فرد توان کم‌تری برای تحمل اضطراب داشته باشد، می‌تواند دلیلی بر ترس از زایمان در زنان باشد.

دو نوع مختلف ترس از زایمان

ترس از زایمان انواع مختلفی دارد که نوع اول آن در زنانی که سابقه زایمان نداشته‌‌اند اتفاق می‌افتد و نوع دوم ترس از زایمان در در مورد زنانی که تجربه زایمان دردناک داشته‌‌اند و هراس از فرزندآوری مجدد را دارند.

گاهی ممکن است ترس از زایمان به دلیل شنیدن تجربه‌های ناخوشایند زایمان و بارداری از زنان دیگر، ترس از این که نتواند درد را تحمل کند و یا وجود انواع مشکلات روانی قبلی مثل افسردگی و اضطراب باشد.

تفاوت ترس طبیعی از زایمان با توکوفوبیا

ترس از زایمان و بارداری تا حد معقولی برای همه وجود دارد. حتی ترس در حد منطقی آن باعث می‌شود فردِ باردار به خود رسیدگی بیشتری کند و مراقبت‌ها و وسایل لازم برای مدیریت بهتر اوضاع برای خود را فراهم کند. چنین ترسی رایج است و اکثر زنان تا حدی بابت چیزهایی مانند درد، سلامتی، ایمنی هنگام زایمان و… دچار ترس می‌شوند.

این ترس‌ها رایج هستند و بیشتر زنان با کسب آگاهی و اطلاع درباره زایمان و فرایند آن، صحبت با زنان دیگر و مشاوره با پزشک از چنین ترس‌هایی رها می‌شوند.

اما در مواردی، ترس‌های عادی چنان شدید می‌شوند و فرد را از پا درمی‌آورند که به آنها ترس از زایمان یا توکوفوبیا می‌گویند. توکوفوبیا نوعی ترس بسیار شدید و افراطی است و باعث می‌شود که فرد از موقعیت‌های مرتبط با زایمان اجتناب کنند.

در حالی که اغلب مادران در طول بارداری یاد می‌گیرند که چگونه اضطراب خود را کنترل کنند و ترس آن‌ها در حدی نیست که باعث شود از مراجعه به پزشک و اقدام برای زایمان خودداری کنند.

علل دچار شدن به توکوفوبیا یا ترس از زایمان

عوامل مختلفی وجود دارند ک باعث شدت یافتن ترس مادر از زایمان شده و توکوفوبیا را به وجود آورده است. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

برخی تغییرات هورمونی در بدن که باعث می‌شود فرد توان کم‌تری برای تحمل اضطراب داشته باشد، می‌تواند دلیلی بر ترس از زایمان در زنان باشد.

شنیدن داستان‌ها و تجربیاتی از بستگان و آشنایان نزدیک در مورد تجربه زایمان‌های بسیار دردناک و آسیب‌زا هم از عوامل ترس از زایمان در زنان می‌باشد.

مبتلا بودن به فوبیاها و ترس‌های دیگری در ارتباط با موقعیت‌های پزشکی. مثل ترس از خون، آمپول و ترس از مرگ.

سن بسیار کم مادران و قرار داشتن در جایگاه اجتماعی پایین از جمله عوامل خطری محسوب می‌شوند که آسیب پذیری روانی مادران را بیشتر کرده و می‌توانند در شدت یافتن ترس از زایمان نیز تأثیرگذار باشند.
بارداری

عزت نفس پایین، تجربه تروماها و رویدادهای آسیب‌زا در دوران کودکی و داشتن تجربۀ مورد تجاوز جنسی قرار گرفتن و ابتلا به برخی اختلالات روانپزشکی مانند اضطراب و افسردگی از جمله عوامل روان شناختی هستند که می‌توانند در ترس از زایمان مؤثر باشند.

گاهی ممکن است ترس از این به وجود بیاید که زایمان به‌شکلی امن و آرام پیش نرود و عوارض و مشکلاتی مانند پره اکلامپسی یا مرگ برای فرد را به وجود آورد و همین عاملی برای ایجاد ترس در فرد شود.

ترس از دست رفتن کنترل زندگی و حریم خصوصی

ترس از ناشناخته‌ها، ترس از درد، ترس درباره زندگی نوزاد و بی‌اعتمادی به کادر پزشکی هم می‌تواند دلیلی بر ترس از زایمان در زنان باشد.

درمان ترس از زایمان

اگر فرد شبکه حمایت اجتماعی مناسبی در اطراف خود داشته باشد، توکوفوبیا کمتر می‌تواند به بروز ناتوانی زیاد در او بیانجامد. برای مثال اگر از طرف همسر، مادر، بستگان نزدیک و دوستان حمایت عاطفی ببیند، این حمایت عاطفی می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش ترس افراد داشته باشد.

بسیاری از زنان به دلیل ترس و اضطراب خود، زایمان سزارین را انتخاب می‌کنند که معمولاً عوارض بیشتری را برای مادران به همراه دارد.

با این حال بیهوشی در زمان زایمان سزارین باعث می‌شود که مادران ترس کمتری را نسبت به آن داشته باشند و ترجیح بدهند به این روش زایمان کنند.

مطالعات نشان داده است بیشتر زنانی که دچار ترس از زایمان بوده‌‌اند، با دریافت حمایت اجتماعی و روانی کافی توانستند بر اضطراب خود غلبه کرده و با زایمان طبیعی فرزند خود را به دنیا بیاورند.

در کنار این مسئله دریافت خدمات روان درمانی و مراجعه به روانشناس نیز می‌تواند به فرد کمک کند تا با تمرین تکنیک‌های کنترل استرس آشنا شود و بتواند بر ترس خود غلبه کند.

همچنین ممکن است برخی متخصصین برخی داروهای آرام بخش در زمان زایمان را تجویز کنند. با این حال هرگز به طور سرخود به مصرف دارو دست نزنید چرا که این کار می‌تواند عوارض جدی برای جنین به همراه داشته باشد.

راه‌های غلبه بر ترس از زایمان

هرچقدر که فرد بیشتر به روز زایمان خود نزدیک می‌شود، استرس او نیز بیشتر می‌شود و جملاتی مانند “دیگر طاقت ندارم، نمی‌توانم این درد را تحمل کنم، پس کی تمام می‌شود؟ در ذهن او شکل می‌گیرد.

زمانی که فرد دچار ترس از زایمان می‌شود برای غلبه بر این ترس بهتر است از روش‌های زیر استفاده کند:

گاهی می‌توان با گوش کردن موسیقی، بر ترس از زایمان غلبه کرد. موسیقی‌هایی گوش دهید که به شما انرژی مثبت می‌دهد. هر نوع موسیقی که شما را آرام می‌کند و باعث می‌شود که ترس‌هایتان فروکش کند را گوش دهید

صحبت کردن با شخصی

هر زمان که احساس کردید ترس و اضطراب زایمان به شما غلبه کرده است، بهتر است که تلفن را بردارید و با دوست صمیمی و یا اعضای خانواده خود تماس بگیرید. صحبت کردن با کسی که به او اعتماد دارید، باعث ایجاد حس آرامش و غلبه بر ترس‌هایتان می‌شود. همچنین می‌توانید با پزشک خود در این مورد صحبت کنید و نگرانی‌هایتان را برای او شرح دهید.

عبادت کردن

یکی دیگر از راه‌های غلبه بر ترس از زایمان، عبادت کردن می‌باشد. سعی کنید که ارتباط خود را با خداوند قوی‌تر کنید. هیچ چیز آرامش بخش‌تر از این نیست که خودتان را در آغوش امن خداوند ببینید. نماز بخوانید، دعا کنید تا روحتان آرام شود. قرآن خواندن نیز به آرامش روح و روان فرد کمک زیادی می‌کند.

به آرامی نفس کشیدن

یکی دیگر از راه‌های غلبه بر ترس از زایمان، نفس کشیدن است. این روش بسیار ساده است. نفس کشیدن به صورت اتوماتیک روح و روان فرد را آرام می‌کند. تمرین نفس کشیدن را در یک اتاق آرام انجام دهید. به این صورت که به یک اتاق ساکت بروید، چشمانتان را ببندید و به آرامی نفس بکشید.

آماده کردن خود قبل از تولد فرزند

بهترین ایده این است که خودتان را قبل از تولد آماده کنید. به آرامش ذهن خودتان فکر کنید. لوازم مربوط به خود و کودک را برای روز بیمارستان آماده کنید. این اقدامات و آمادگی‌ها باعث می‌شود که در روز زایمان ذهنتان آرام‌تر باشد.

باز کردن ذهن به روی افکار

ذهنتان را به روی افکاری که به سرتان می‌آید، باز کنید و در برابر آن‌ها مقاومت نکنید. مثلا به این فکر کنید که احتمالا، زایمان شما طبیعی است اما ممکن است که ناگهان پزشک شما را سزارین کند. داشتن یک ذهن باز و روشن به فرد کمک می‌کند تا کنترل موقعیت را در دست بگیرد و آرامش داشته باشد.

مثبت فکر کردن

در مورد تجارب منفی اطرافیان فکر نکنید و در عوض در مورد چیزهای مثبتی فکر کنید که در اطرافتان اتفاق می‌افتد. یک ذهن مثبت داشته باشید تا فقط اتفاقات مثبت را پیش بینی کند.

آموزش دادن به خود

یکی دیگر از راه‌های غلبه بر ترس از زایمان این است که به خود آموزش دهید. خودتان را در مورد هرکاری که باید برای یک نوزاد تازه متولد شده انجام دهید، آماده کنید. به خودتان آموزش دهید. در مورد بچه داری، کتاب و مقاله بخوانید. زمانی که ذهنتان آماده باشد، ترس کمتر خواهد شد. بخش زیادی از نگرانی‌های ما به دلیل آگاهی نداشتن است.

گوش دادن به موسیقی

گاهی می‌توان با گوش کردن موسیقی، بر ترس از زایمان غلبه کرد. موسیقی‌هایی گوش دهید که به شما انرژی مثبت می‌دهد.

هر نوع موسیقی که شما را آرام می‌کند و باعث می‌شود که ترس‌هایتان فروکش کند را گوش دهید زیرا موسیقی قدرت صحبت کردن با فرد را دارد اما به شرطی که کلام آن مثبت باشد. می‌توانید لیستی از موسیقی‌های مخصوص این دوران را تهیه کنید.

بیرون رفتن از منزل

اگر استرس زایمان دارید، بهتر است که از منزل بیرون بروید و در هوای تازه نفس بکشید. با کسی که دوستش دارید، مثل همسر، خواهر، مادر و… بیرون بروید و اوقات خوشی را برای خودتان بسازید و ذهنتان را با دور و بر و دنیای اطراف مشغول کنید تا کمتر افکار ترس آلود به سمت شما بیایند.

فکر کردن در مورد تصویری بزرگتر

زمانی که به چیزی شک دارید، در مورد کودک داخل شکمتان فکر کنید که هیچ چیز بهتر از فکر کردن به یک کودک معصوم نمی‌تواند ترس شما را از بین ببرد زیرا فکر کردن به او باعث ایجاد حس لذت و عشق در فرد می‌شود.

حتی بهتر است که با همسر خود در مورد فرزندتان صحبت کنید و مثلا صورت او را حدس بزنید. صحبت کردن با دیگر اعضای خانواده مثل مادر، خواهر و پدر و… نیز می‌تواند به بهبودی استرس و اضطراب شما کمک کند.

مشخص کردن دلیل ترس خود

بهتر است دلیل ترس‌تان را مشخص کنید تا بتوانید بر آن غلبه کنید. به عنوان مثال اگر سابقهٔ سقط جنین یا تولد فرزندی مرده، زایمان سخت فرزند قبلی، یا شنیدن داستان‌های دردناک زایمان افراد دیگر را دارید، بهتر است اطلاعات دقیق و واقعی نسبت به پروسهٔ زایمان به دست اورید و از سلامت بارداری‌تان اطمینان حاصل کنید.

نگرانی‌هایتان را در مورد داروها، عمل سزارین و سلامت فرزندتان یادداشت کنید. این تفکرات وحشت‌آور را با پزشک‌تان در میان بگذارید، او می‌تواند راهکارهای مناسبی برای مقابله با این مسائل پیشنهاد دهد.

انجام تمرینات یوگا

یکی دیگر از راه‌های غلبه بر ترس از زایمان، انجام تمرینات یوگا می‌باشد. ورزشهای تنفسی و یوگا، موجب کاهش ترس و افزایش کنترل ذهن در هر زمینه فکری می‌شود.

البته اگر ترس بیش از اندازه باشد و فرد تمام مدت به این فکر کند که مشکلی برای او یا جنین پیش می‌آید بهتر است با یک مشاور و روانشناس صحبت کند، چرا که این ترس و اضطراب دائمی بدون شک روی جنین نیز تاثیر می‌گذارد و شاید موجب به ارث رسیدن آن در فرزند هم شود.