دکتر منصور ساعی ؛ عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

 « دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن است » ، این جمله را انگار مدیران سازمان صداوسیما را قاب کرده و سرلوحۀ برنامه های خود برای پوشش خبرهای مهم و دارای ارزش خبری فوق العاده از نظر افکار عمومی قرارداده اند. رویکردی که با حرفه ای گرایی در عرصه فعالیت های رسانه ای مغایر است.

در رسانه های حرفه ای به ویژه رسانه های تصویری( رادیووتلویزیون )، وقتی که رویدادی مهم و فراگیر و دارای ارزش های خبری در نقطه ای از کشور رخ می هد، آن رسانه حرفه ای برنامه های عادی خود را قطع می کند و به پوشش لحظه به لحظه رویداد و پیگیری و توصیف و تحلیل رویداد با دعوت از کارشناسان، شاهدان عینی و مسئولان و نظایر آن می پردازند. زیرا به « حق مخاطب » و عطش مخاطب برای دریافت اطلاعات صحیح، سریع، دقیق وجدید بی وقفه و مستمر احترام می گذارد. « ارزش خبر » را درک می کند، « ارزش اول بودن در اعلام خبر » را درک می کند.

رسانه های حرفه ای در هنگام مواجهه به یک رویداد خبری مهم، « دروازه بانی خبری » از بین می برند. سانسور، خودسانسوری، گرایش های شخصی و سلیقه های فردی خبرنگار و سردبیر، منافع گروهی،سیاست های رسانه ای، ایدئولوژی های سیاسی، محدودیت های جغرافیایی و نظایر آن از جمله عوامل دروازه بانی خبری هستند که بر جریان گزارش دهی و خبررسانی توسط رسانه ها تاثیر می گذارند. رسانه های حرفه ای در حین مواجهه با رویدادهای خبری مهم حتی اگر آن رویداد خبری با سیاست ها و خط مشی آنها ناهمخوان و ناهمنوا باشد، سعی می کند که با پوشش به هنگام و سریع به غیر از مخاطبان عادی، مخاطبان منتقد را  هم به سوی خود جذب کند و آنها را پای برنامه های خود بنشاند.

رسانه های حرفه ای برای افزایش و تقویت «سرمایه اجتماعی» خود در میان مخاطبان احترام و ارزش قایل اند.آنها سعی می کنند با رویکردی عینیت گرایانه و بی طرفانه به بازنمایی و روایت داستان رویداد بپردازند. آنها می خواهندچشم مخاطبان در میانه رویداد باشند، آنها سعی می کنند به همه کنجکاوی ها و سوالات مخاطبان پاسخ دهند. رسانه های حرفه ای تولید و توزیع اطلاعات درست، شفاف و جامع را مهمترین نقش و وظیفه خود می دانند، زیرا بدان واقفند که تولید و توزیع اطلاعات صحیح و سریع و به هنگام تعیین کنندۀ میزان قدرت و نفوذاجتماعی یک سازمان رسانه ای است.

رسانه های حرفه ای، آینده نگری دارند، تغییرات فناورانه، رسانه ای، محیطی  و متغیرهای اجتماعی مهمی همچون تغییرات نسل های اجتماعی را درک می کنند. رسانه های حرفه ای همیشه پیشرو در درک تغییرات و تحولات اجتماعی، ذائقه مخاطبان و گرایش های اجتماعی آنان هستند.آنها می دانند که اگر دگرگونی های ناشی از فناوری و  نسلی و فکری را درک نکنند، میزان نفوذ اجتماعی خود را از دست می دهند. امروز رسانه های حرفه ای سنتی(رادیو و تلویزیون) به قدرت رسانه های اجتماعی پی برده اند و از آنها در راستای تقویت ارتباطات و تعاملات خود با مخاطبان بهره می گیرند.

اما وقتی به عملکرد سازمان صداوسیمای کشورمان در پوشش خبری رویدادهای خبری مهم می نگریم، آن را کمتر حرفه ای می یابیم. در واقع در کشور ما صداوسیما از غیر از پوشش خبری گسترده رویدادهای ملی از قبل برنامه ریزی شده ( همانند مراسم ۲۲ بهمن و روز قدس و انتخابات) ، در هنگام رخداد خبرهای مهم در کشور، از بقیه رسانه های رقیب عقب می ماند، دیر می رسد. مثلا در هنگام زلزله بم و ورزقان برنامه های عادی خود را قطع نکرد و پوشش خبری گسترده و مستمری را نداشت این در حالی بود که در زلزله ورزقان، رسانه های اجتماعی( به ویژه فیس بوک) به پوشش گسترده موضوع پرداخته و آن را در ذهن مردم برجسته کردند.  در مورد رویداد درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی هم دیر رسید. در جریان پوشش انتخابات ریاست مجوری دوره دوازده هم نیز دیر رسید . این دیر رسیدن ها نشان می دهد که صداوسیمای ما یک سازمان رسانه ای حرفه ای نیست، بلکه سازمانی بوروکراتیک و محافظه کار است که در بزنگاه رویدادها دچار مشکل و بحران می شود و تا به خود می آید، ناگهان دیر شده است. در چنین مواقعی رسانه های اجتماعی از یک طرف و رسانه های فارسی زبان فراملی ( ماهواره ای ) از این خلاء حرفه ای گرایی رسانه ملی بهره گرفته و به تولید و توزیع اطلاعات می پردازند. اطلاعاتی که می تواند آمیخته با حب و بغض و حاوی اطلاعات ناقص باشد و به شکل گیری شایعه و ابهام های خبری در مورد رویداد منجر شود.