دکتر ابهری، روانشناس و رفتارشناس اجتماعی از پیامدهای تب کرونا زیر سقف خانه‌ها می‌گوید

جلوگیری از شیوع ویروس کرونا و قطع زنجیره انتقال این ویروس بسیاری، به‌ویژه مردان را به اجبار خانه‌نشین کرده است. حالا دیگر اعضای خانواده ساعات بیشتری را کنار یکدیگر در محیط خانه هستند و برای حفظ سلامتی خود از بسیاری از تفریحات مثل سفر و دید و بازدید، محروم و اغلب در خانه‌های آپارتمانی محبوس شده‌اند. این اتفاقات پیامدهایی به‌دنبال داشته و موجب شده افراد از نظر روحی و روانی حساس و شکننده شوند و همین‌ها زمینه بروز رفتارهای چالش‌برانگیز را در دوران قرنطینه خانگی از سوی زوجین یا فرزندان که هر کدام خلق و خوی خاص خود را دارند، بسیار زیاد کرده است. از این‌رو گزارش‌ها حاکی از افزایش اختلافات خانوادگی است. این موضوع و چگونگی مدیریت صحیح رفتار در دوران قرنطینه بحث مهمی است که این روزها به دغدغه مهم خانواده تبدیل شده است.

این دغدغه را با دکترمجید ابهری، روانشناس، رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی، در میان گذاشته‌ایم. او معتقد است که در اعلام آمار اختلافات خانواده در دوران قرنطینه بزرگ‌نمایی شده و می‌توان با راهکارهایی عملی و کاربردی از بروز این اختلافات جلوگیری کرد.

پیامدهای اقامت اجباری خانواده‌ها
 رفتارهای اجباری همواره برای انسان مسائلی ایجاد می‌کند که ممکن است در درازمدت چندان خوشایند نباشد. دوران قرنطینه، دورانی است که خانواده‌ها به اجبار حق خروج از خانه را ندارند و باید در کنار یکدیگر شبانه‌روز زندگی کنند. این اقامت اجباری در کنار یکدیگر که با خود خارج‌شدن از خانه و نرفتن به گردش یا حتی انجام تفریحات سالم مثل قدم زدن در پارک و امثال آنها را به همراه دارد، نوعی بی‌حوصلگی در انسان ایجاد می‌کند که اگر مهارت پرکردن اوقات فراغت در آنها وجود نداشته باشد منجر به تنش‌های رفتاری می‌شود. متأسفانه عده‌ای درصدد هستند که این اقامت اجباری را باعث بالا رفتن آمار طلاق، کتک‌کاری یا فرزند آزاری قلمداد کنند. خانواده‌های معمولی محال است که به کتک‌کاری یا فرزندآزاری اقدام کنند بلکه کسانی این حرکات را انجام می‌دهند که در دوران غیرقرنطینه نیز این کارها از آنها سرزده بود، اما برای سایر خانواده‌ها بی‌حوصلگی و خستگی مفرط از یکنواختی کنار هم بودن می‌تواند موجب بعضی از تنش‌ها و بگومگوها و تقابل رفتاری شود.

مهارت پرکردن اوقات فراغت
 برای مقابله با چنین رویدادهایی باید مهارت پرکردن اوقات فراغت وجود داشته باشد. برای نمونه تغییر دکوراسیون با صلاحدید همه اعضای خانواده، جابه‌جایی اتاق کودکان و کمک به آنها در این کار، بیان خاطرات شیرین گذشته، داستان‌سرایی، تماشای فیلم‌های کمدی و… همه اینها فعالیت‌هایی هستند که می‌توانند در دوران قرنطینه از سر رفتن حوصله و بروز تضادهای لفظی جلوگیری کنند. در این دوران می‌توانیم ضمن مرور درس‌های گذشته کتابخانه خود را مرتب کنیم یا بعضی از کتاب‌ها و داستان‌ها را به‌طور دسته‌جمعی به مطالعه و بیان بگذاریم. مشاعره نیز یکی دیگر از کارهایی است که می‌تواند برای گذران این ایام مفید باشد. انجام بازی‌های دسته‌جمعی و خانوادگی مثل بازی اسم و فامیل، دوزبازی، بازی با اعداد و انواع بازی معمایی و تست هوش، پانتومیم و… کارهایی هستند که می‌توانند اوقات ما را پر کنند که صدالبته مطالعه، اصلی‌ترین اهرم پر کردن اوقات فراغت است.

صبر و تاب‌آوری خود را بیشتر کنیم
اگر اختلافی بین زن و شوهر یا فرزندان با والدین پیش می‌آید باید با بردباری و صبر نسبت به حل‌وفصل آن اقدام کرد. نباید خانواده‌ها با اندک گفت‌وگو یا بگومگویی، بحث را ادامه دهند. گذشت و بردباری و تاب‌آوری در رفتارهای متقابل می‌تواند این لحظات را به زمان‌های شیرین خاطره‌آمیز تبدیل کند. اجازه ندهیم که بحث میان افراد خانواده بسیار کشیده شده و طولانی شود چراکه درصورت ادامه بگومگوها تقابل‌های رفتاری از یک طرف و اجبار به ماندن در خانه از یک طرف دیگر موجب سرخوردگی روحی و عصبی افراد خواهد شد. حالا باید دید چگونه می‌توانیم میزان تحمل خود را تقویت کنیم؟ همه ما با تاب‌آوری ذاتی و با ظرفیت‌هایی برای بهبود ویژگی‌هایی که عمدتا در افراد تاب‌آور دیده می‌شود، متولد می‌شویم، اما راه‌هایی برای افزایش میزان تاب‌آوری هست که مختصرا اشاره می‌کنیم. گام نخست پرورش مهارت حل مسئله است. پرورش مهارت‌های اجتماعی چون شوخ‌طبعی، گوش‌دادن فعالانه، استفاده از حمایت اجتماعی و به‌موقع کمک‌خواستن، یکی دیگر از راه‌های تقویت تاب‌آوری است. نگاه رو به آینده و اسیرگذشته‌نبودن هم راه دیگری است که در فرصت بهتر می‌توان درباره این موضوع بیشتر صحبت کرد.

مدام پیگیر خبرهای کرونایی نباشید
متأسفانه امروزه رسانه‌های مختلف تصویری داخلی و خارجی و فضای مجازی مملو از خبرهای مرگ‌ومیر و بحث شیوع کرونا در دسته دیگر اخبار جنگ، بمباران و کشت و کشتار است که تماشای اینگونه اخبار و بیان آنها موجب تاثر عمیق و فرسودگی عصبی افراد می‌شود. نه اینکه از اخبار روز جامعه دور بمانیم، اما درست این است که اوقات خود را تمام وقت به گوش کردن اینگونه اخبار و بیان آنها برای دیگران به‌خصوص در فضای مجازی صرف نکنیم. این کار باعث ازبین‌رفتن انگیزه، بی‌حوصلگی و خستگی عمیق می‌شود. بنابراین بهتر است اوقات خود را با بیان لطیف، شعرخوانی و رفتارها و حرکات خوب، منطقی، درست، شاد و شیرین بگذرانیم. تماشای اخبار مرگ‌ومیر در ساعات مختلف نه‌تنها باعث فرسودگی عصبی و روحی والدین می‌شود بلکه اثر منفی مضاعف روی نوجوانان و جوانان گذاشته و آنها را دچار کابوس‌های شبانه، استرس، اضطراب و تنش‌های روحی می‌کند که برای آینده بعد از قرنطینه آنها بسیار خطرناک است.

زنگ خطر سایت‌های جعلی مشاوره 
متأسفانه در آشفته‌بازار موجود عده‌ای به‌‌عنوان طبیب وارد عرصه پزشکی شدند و با قرار دادن برخی مطالب در فضای مجازی به‌صورت صدا یا نوشتار یا حتی تصویری، اقدام به راهنمایی‌هایی می‌کنند که ممکن است منجر به مرگ افراد شوند. درصورت علاقه‌مندی به استفاده از اینگونه سایت‌ها باید از سایت‌های معتبر و شناسنامه‌دار که اصالت و هویت آنها مورد تأیید و تصدیق است استفاده کنند؛ مخصوصاً برخی افراد که در زمینه روانشناسی صدا و چهره خود را ضبط کرده و به‌عنوان دکتر و روانشناس و روان‌درمانگر پخش می‌کنند که اصلاً معلوم نیست اینگونه افراد تحصیلات داشته باشند. گاهی فقط براساس ظاهر شیک و لغت‌های نامأنوسی که بیان می‌کنند موجب فریب مردم می‌شوند، درحالی‌که مراجعه به اینگونه افراد و گوش دادن حرف‌های آنها نه‌تنها اتلاف وقت است بلکه ممکن است موجب بروز مشکلات مضاعفی برای افراد شود. مراجعه به روانشناسان و سایت‌های روانشناسی شناسنامه‌دار که شخصیت اینگونه افراد قاطع و روشن مشخص است می‌تواند مؤثر باشد. اما نه هر کسی که از گرد راه رسید راهنمایی کند و ما هم به حرف‌های او گوش کنیم که این بسیار خطرناک است.

حداقل استفاده از روزهای قرنطینه
حدود یک‌ماه و نیم است که در خانه هستم و گاهی درصورت لزوم به مطب رفته‌ام. در این ایام بیشتر به‌صورت تلفنی مشاوره داده‌ام. کتاب‌های گذشته‌ام را اصلاح کرده و کتابخانه خودم را مرتب کرده‌ام. گاهی هم تلویزیون تماشا ‌کرده‌ام. چندین مقاله نوشته‌ام و بیشتر اوقاتم به مصاحبه تلفنی با رسانه‌های مختلف گذشته است. این روزها بهترین فرصت برای مطالعه است. کتاب خاصی را اسم نمی‌برم اما همیشه به دیگران پیشنهاد داده‌ام که مقالات و کتاب‌هایی که با موضوع تقویت اراده آدم‌ها و مقابله با اضطراب و موضوعاتی این‌چنینی چاپ شده‌اند را مطالعه کنند. در کل، بیشتر کتاب‌هایی را بخوانند که جنبه تخصصی نداشته و برای عموم قابل فهم باشد. ممکن است مطالعه کتاب‌های روانشناسی تخصصی افراد را گمراه و گیج کند. همچنین پیشنهاد می‌کنم بیشتر فیلم‌های شاد و طنز تماشا کنند. این فیلم‌ها حال مردم را خوب و شاد می‌کند. هر چیزی که افراد جامعه و حالشان را خوب کند و لبخند به لب مردم بنشاند در این شرایط بسیار جالب و ارزشمند و قابل قدردانی است و من می‌پسندم که حتی این صحبت‌های من با زبان طنز یا کاریکاتور به‌دست مردم برسد.

در آمار اختلافات، بزرگ‌نمایی شده است 
به عقیده من یک مقدار برخی رسانه‌ها این اختلافات را بزرگ می‌کنند. متأسفانه اختلاف هست اما به این شدتی که رسانه‌ها می‌گویند نیست. ممکن است در شرایط عادی هم بحث و جدل بین اعضای خانواده‌ها به‌وجود بیاید اما متأسفانه بعضی از رسانه‌های معاند خارجی و فضای مجازی این موضوع را خیلی بزرگ نشان داده و به‌اصطلاح بزرگ‌نمایی می‌کنند. بنده ۴۰سال است که مشاور خانواده هستم و با قاطعیت می‌گویم که اینها آمارهای افزایش طلاق واقعی نیست و به این تعداد طلاق و کشمکش نداریم. گاهی دامن زدن به این شایعات خود موجب تلقین در جامعه می‌شود. من موافقم که به افراد در قرنطینه توصیه‌های روانشناختی و صبر و تاب‌آوری ارائه شود، اما نباید هم زیاد به این بزرگ‌نمایی آمار توجه کرد که اختلافات در این اندازه و حد نیست. متأسفانه در این روزها عده‌ای با دروغ‌پردازی و بزرگ‌نمایی مسائل قصد دارند در جامعه ناامنی فکری و اغتشاش روانی ایجاد کنند و باید نسبت به این موضوع آگاه بود.

سبک زندگی در پساکرونا
سبک زندگی در هر جامعه‌ای متأثر از علت‌های مختلفی است که در ۲دسته می‌توان آنها را تقسیم کرد. عامل اول، سلیقه‌ها، باورها، ارزش‌های اخلاقی و تمایلات اجتماعی و فرهنگی است. عامل دوم، عوامل بیرونی مثل حوادثی نظیر، سیل، زلزله و گسترش بیماری‌های واگیردار از قبیل بیماری کرونا که اختیار آنها در دست انسان نیست.

هم‌اکنون سبک زندگی جامعه تحت‌تأثیر بیماری کرونا، به شرایط خاصی مثل ماندن در خانه، خرید به اندازه نیاز، صرفه‌جویی در مصرف برخی اقلام، رعایت فاصله اجتماعی در منزل و محیط کار، محدودیت دید و بازدید و کنترل رفت وآمد اعضای خانواده و… هدایت شده است. برگزیدن این نوع محدودیت‌ها بر سبک زندگی فعلی ما تأثیر گذاشته و به سبک زندگی جدید و پرهیزمدارانه‌ای تغییر یافته است. بیشتر تغییرات ایجادشده در سبک زندگی فعلی، مثبت است، زیرا برای حفظ سلامت انسان و جامعه هستند. انسان برای زنده ماندن باید برخی محدودیت‌ها و دشواری‌ها را بپذیرد. پیش‌بینی می‌شود بعد از پشت سر گذاشتن این دوران دشوار، به سبک زندگی اولیه خود بازگردیم. البته ممکن است به‌دلیل قرنطینه، کاهش تعاملات اجتماعی به یک عادت بدل شود، اما با خلق‌وخویی که از ایرانی‌ها سراغ دارم فکر نمی‌کنم روابط اجتماعی و عاطفی خود با دیگران را کنار بگذاریم.