با بررسی نیاکان و آبا و اجداد حضرت زینب (س) به این موضوع پی می بریم که اجداد و پدر و مادر ایشان همه افرادی با ایثار و شهامت و شجاعت و با تقوی بودند کسانی که هر کدام به نوعی در راه اسلام خدمت کردند و خود را مسئول در برابر خدا می دانستند و هر کدام رشادتهایی در راه اسلام انجام دادند پس مشخص می شود ازچنین نیاکانی باید بانویی پا به عرصه گذارد که نگهدار و امانت دار نهضت عاشورا باشد شخصیت حضرت زینب (س) شخصیت تاثیر گذار بر تاریخ است شخصیتی که در استغنای درونی به مقام توحید رسیده است، آرمان ایشان برتری کلمه توحید در تاریخ و تحقق ولایت الهیه و شکل گیری جامعه بر محور ولایت اهل بیت بوده است و مقاومت ایشان در برابر شداید مقاومتی است که ظرفیت شکستن جبهه باطل و پیروزی حق را در افق بالایی داشته است.

عبادت زینب (س)

زینب کبری (س) در خانه ای پرورش یافت که عبادت به عنوان جوهر و زینت زندگی در آن مطرح بود. در فضای ملکوتی کلبه ای با صفا و نورانی، شخصیت زینب (س) به گونه ای شکل گرفت که در هر بعدش فضایل و کمالات جد عزیز و والدین بزرگوارش را تداعی می کرد. زینب (س) آئینه تمام نمایی بود که هرکس در او نظر می کرد عظمت خاندان عصمت (ع) را مشاهده می نمود، آن گونه به نماز می ایستاد که گویی حضرت فاطمه (ع) است و آن چنان ناله سر می داد که یاد پدر گرامیش را در خاطره ها زنده می کرد و همچنین در شب زنده داری و ذکر دائم و سجده های طولانی با برادران خویش امام حسین و^[۲] امام حسن (ع) هماوردی می کرد به گونه ای که امام حسین (ع) در آخرین وداع به او فرمود: خواهرجان! در نماز شب مرا فراموش مکن.

و درباره شب عاشورای زینب (س) از فاطمه دختر امام حسین (ع) نقل شده که در باره حضرت زینب گوید: عمه ام زینب (س) پس وی همچنان در آن شب در جایگاه عبادت خود ایستاده بود وبه درگه خدای تعالی استغاثه می کرد و در آن شب چشم هیچ یک از ما به خواب نرفت و صدای ناله ما قطع نشد.

و از حضرت سجاد (ع) نقل شده است که آن حضرت فرمود: همانا عمه ام زینب (س) همه نمازهای واجب و مستحب خود را در طول مسیر ما از کوفه به شام ایستاده می خواند، و در بعضی از منزلها نشسته نماز خواند و این هم به جهت گرسنگی و ضعف او بود، زیرا سه شب بود که غذایی را که به او می دادند میان اطفال تقسیم می کرد، چون که آن مردمان سنگدل در هر شبانه روز به ما یک قرص نان بیشتر نمی دادند.

این بود نمونه و گوشه ای از عبادتهای بدنی و انجام نمازواجب و نافله زینب (س)، و ضمناً بزرگترین خصلت نیکی که در یک انسان وجود دارد ایثار و مقدم داشتن دیگران بر خود است، که ازاین حدیث مقام ایثار زینب (س) نیز معلوم می شود که چگونه سه شبانه روز به گرسنگی صبر می کند و سهم غذای خود را به اطفال خردسال و معصوم امام (ع) می دهد!

از این جنبه که بگذریم. خود همین مسافرت تاریخی و تحمل آن همه مرارتها و مصیبتهایی که در طول تاریخ بشریت کم نظیر و یا بی نظیر است. و قیام در برابر طاغوتها و ستمگران زمان و رسوا ساختن و محکوم کردن آنها با آن سخنان نافذ و خطبه های آتشین که اظهار هر جمله اش احتمال خطرهایی جانی برای خود او و دیگران داشت و درک رشد دادن به مردم جاهل و نادان و یا ترسوئی که یکسره خود را در برابر یاغی زمان باخته، و یا با مشتی درهم و دینار سعادت ابدی و آخرت خود را به دنیای ناپایدار و لذت زودگذر جهان فانی فروخته بودند و بیدار کردن مردم بی درکی که گول تبلیغات دستگاه دیکتاتوری بنی امیه را خورده و امام حسین (ع) را به عنوان اخلالگر، لازم القتل می دانستند و رساندن پیام مقدس حجت زمان و سرور آزادگان حضرت اباعبدا.. . الحسین (ع) که جنایتکاران کوفه و شام خیال کردند آن ندای مقدس را در میان شنهای تفتیده نینوا خاموش کردند، به اقصی نقاط جهان حتی به گوش یهودیان و مسیحیان و بیگانگانی که در مجلس یزید برای تماشا یا تبریک آمده اجتماع کرده بودند و خلاصه انجام یک سلسله رسالتهای الهی و تاریخی که پشت گردان جهان در حمل آن خم می شد، و از عهده شان خارج بود. هرکدام از آنها عبادت بزرگی بود که این بانوی بزرگوار و تربیت شده مکتب علی و زهرا (ع) انجام آن را به عهده گرفت، وغایت خضوع و تسلیم خود را بدین وسیله به پیشگاه مقدس پروردگار خویش اظهار نمود.

آری حضرت زینب (س) مفهوم لذت زندگی را در عیش جاودانی ذکر خدا می داند در منطق او حیات بدون ذکر خدا از صدها مرگ بدتر است. انوار آسمانی آن چنان درذات او فروزان شده که تاریکیهای آلام و دردهای دنیا در نظرش روشن و زیبا جلوه می دهد و شوق عبادت سموم غم ها و مصیبت ها را در کام او به شربتی گوارا مبدل ساخته است.

زهد زینب (س)

زینب کبری (س) در خانه ای نشوونما کرد که زهد به عنوان یکی از اصولی ترین پایه های اخلاق و ایمان در آن حاکم بود، زینب (س) ازخردسالی شاهد بود که پدرش همواره غذای خود را به افراد یتیم و بی چیز می داد و مادرش تا پاسی از شب لباسهای کهنه را وصله می زد بارها برای زینب (س) اتفاق افتاده بود که شام شب آنها را سائل طلب می کرد و والدینش با کمال میل به او می بخشیدندو جملگی شب دراز را با شکمی گرسنه به صبح می رساندند و بالاخره دختر علی (ع) می دید که فرش منزل آنها از پوست گوسفند است آری زینب (س) زهد را در شعار و لفظ فرانگرفت بلکه به طور عملی در خانه ای محقر و بی ریا لذت زهد را چشیده و به نقش سازنده آن در تکامل اخلاق و معنویت، علم پیدا کرده بود

علم زینب (س)

قطعاً علم زینب کبری (س) از سنخ معلومات بشری نبوده است بلکه دل او در سایه افاضات الهی و تعلیمات معلمان بزرگ وحی و در مکتب نبوت و امامت از منبع علوم غیبی سیراب گشته بود و البته شواهد و قراینی نیز وجود دارد که جملگی بر مقام علمی آن بانوی بزرگوار دلالت دارد.

سید نورالدین فاضل جزایری در کتاب خصائص زینبیه می نویسد: حضرت زینب (س) مجلس تعلیم و تربیت و تدریس داشته است و در مدت امامت پدرش در کوفه برای زنان مجالس تفسیر احکام اسلامی برگزار می کرد یک روز در حالیکه پیرامون کلمه «کهیعص» صحبت می نمود پدرش وارد شد و فرمود: «می شنوم تفسیر کهیعص را برای زنان می گویی؟» زینب (س) عرض کرد: «بلی پدر» سپس حضرت علی (ع) فرمود: «نور دیده من در این کلمه رمزی است که بر مصیبت هایی که بر شما وارد می شود حکایت می کند» عرض کرد: «چگونه است آن مصیبت؟» حضرت علی ماجرای مصیبت او را تعریف کرد و سپس زینب (ع) سخت گریست.

از جمله شواهد دیگری که بر مقام علمی و فضیلت زینب کبری (س) دلالت می کند بیان حضرت زین العابدین (ع) در کوفه است زمانی که سفیر کربلا خطبه آتشین و کوبنده خود را درکوفه ایراد می نمود آن حضرت فرمود:

یا عَمَهُ اسکتی، أَنتِ بِحَمدِ اللهِ عالِمَهُ غَیرُ مُعَّلِمهَ و فَهِمَهُ غیرُ مُفَّهِمَهَ

عمه جان، آرام بگیر، الحمدا… تو دانشمند بدون معلم و متفکر بدون کلاس و مدرسه هستی

مقام زینب (س) به آنجا می رسد که امام حسین (ع) نیابت امام را در کربلا به دلیل بیماری امام زین العابدین (ع) بدو می سپارد. شیخ صدوق علی بن بابویه در این زمینه می فرماید: «حضرت زینب (س) نیابت خاص را از طرف امام حسین (ع) به عهده داشت و مردم در مسائل حلال و حرام به او رجوع می کردند، تا زمانی که امام زین العابدین (ع) از بیماری خلاصی یافت. از همه مهمتر، خطبه های زینب کبری (س) در کوفه و شام اسناد گویایی هستند که مقام علمی او را بدون شواهد به اثبات می رسانند، نکات علمی و ادبی و معانی به کار رفته در خطبه های سفیر کربلا بحدی است که ذهن هر خواننده دل آگاه و اندیشمند را به تماشای فرازهای ظریف و بلیغ آن می نشاند .

فداکاری و جهاد حضرت زینب (س) در راه دین

ایمان به خدا آثار و لوازمی دارد و مسئولیتها و تعهداتی به دنبال می آورد که هر کس نمی تواند بدان ها جامه عمل بپوشاند و به آثار و لوازم آن عمل نماید و از آن جمله است مبارزه و جهاد در راه پیشبرد این هدف مقدس و پیکاربا بی دین نان، و گذشت و فداکاری در این راه از مال و جان این حقیقت را خدای جهانیان در ضمن چند آیه بیان فرموده که یکی از آنها این آیه شریفه است که می فرماید:

وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ الَّذِینَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولئِک هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا

آنان که ایمان آورده و مهاجرت کردند و در راه خدا پیکار و جهاد نمودند و هم آنان که (مومنان را) پناه داده و یاری کردند، مومن واقعی و حقیقی اینهایند.