از هر ۵ زوج ایرانی یک زوج نابارور است

ناباروری در ایران نسبت به آمار سازمان بهداشت جهانی بالاست، آخرین بررسی دفتر سلامت و جمعیت خانواده وزارت بهداشت نشان می‌دهد؛ حدود ۳ میلیون زوج نابارور در کشور زندگی می‌کنند که سابقه ناباروری اولیه و ثانویه دارند. مدیر مرکز درمان ناباروری پژوهشگاه ابن سینا هم می‌گوید: میزان ناباروری در ایران ۲۰.۲ درصد است یعنی از هر ۵ زوج ایرانی، یک زوج با مشکل ناباروری مواجه است. از آنطرف هم گفته می‌شود، سالانه حدود ۸۸ هزار زوج نابارور به این تعداد اضافه می‌شوند.

به نوشته روزنامه ایران، پیش از این هم، معاون درمان وزیر بهداشت گفته بود که بر اساس برآورد‌های تقریبی، شیوع ناباروری در کشور در میان زوجینی که در سنین باروری‌اند ۱۵ تا ۲۰ درصد است. همه این اعداد وقتی کنار هم قرار می‌گیرند؛ میزان ناباروری در ایران را بالاتر از آمار‌های جهانی نشان می‌دهند. با همه این تفاسیر و در حالی که آمار ۲۰ درصدی زوج‌های ایرانی نابارور مرتب از سوی متخصصان حوزه درمان ناباروری تکرار می‌شود، اما نکته اصلی عدم مراجعه زوجین به مراکز درمان ناباروری هزینه‌هایی است که آن‌ها برای فرزنددار شدن پرداخت می‌کنند، هزینه‌هایی که البته در چند سال اخیر با بالا رفتن قیمت ارز و تحریم دارو بالا رفته است.
اگرچه هزینه درمان ناباروری در ایران کمتر از کشور‌های توسعه یافته و چیزی حدود هزار دلار است، اما بسیاری از زوج‌ها بسته به مشکلی که دارند ناچارند در چندین مرحله تزریق‌ها یا عمل‌های میکرواینجشکن (آی‌وی‌اف) را تجربه کنند که همین موضوع هزینه‌های درمان را چند برابر افزایش می‌دهد. برای مثال یک زوج نابارور بسته به شدت مشکلی که دارد برای تحریک تخمدان باید هر شب ۴ عدد آمپول ۱۷۵ هزار تومانی تزریق کند یا برای عمل آی‌وی‌اف چیزی حدود ۶ میلیون تومان از جیب پرداخت می‌کند. به این هزینه‌ها باید مخارجی را که بابت انجام آزمایش و خدمات پاراکلینیکی پرداخت می‌کند، اضافه کرد.
در این میان البته دارو‌هایی هم هستند که تحت پوشش بیمه نیستند و بیمه‌ها تنها هزینه مابه‌التفاوت داروی ایرانی را به بیمار می‌دهند. کاهش باروری و به‌دنبال آن کاهش رشد جمعیت و تغییر سنی هرم جمعیت کشور به سالمندی نگرانی‌هایی را از بابت افزایش هزینه‌های بهداشت و درمان در پی داشته است. دیروز نیز سید علی یزدی خواه عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی کاهش موالید را باعث شرمساری خواند و اعلام کرد که به هر جهت اکنون آمار تأخیر در ازدواج در حال افزایش و آمار موالید ما بشدت در حال کاهش است. برای مثال براساس آمار‌ها تا سال ۹۸ کاهش حدود ۱۰۰ هزار موالید را در سال شاهد هستیم. طبق این آمار در سال ۹۴ و ۹۵ تقریباً یک میلیون و ۶۰۰ هزار نوزاد داشتیم، اما امسال این آمار به حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار کاهش داشته است.
همه این‌ها در شرایطی است که افزایش نرخ باروری و رشد جمعیت جزو سیاست‌های جمعیتی ابلاغی رهبر معظم انقلاب است، اما سوال اصلی این است؛ وزارت بهداشت برای درمان ناباروری، حفاظت مالی از زوج‌های نابارور، دسترسی مردم به مراکز درمان ناباروری دولتی به ویژه در مناطق کم برخوردار چه برنامه‌های حمایتی را در دستور کار قرار داده است؟

زوجین از پس هزینه‌های درمان ناباروری بر نمی‌آیند
به‌گفته مدیر مرکز درمان ناباروری پژوهشگاه ابن سینا؛ نا‌آگاهی و اطلاع کافی از ذات بیماری‌های مرتبط با ناباروری دلیل نخست عدم مراجعه یا مراجعه دیرهنگام زوجین به مراکز درمان ناباروری است. شانس باروری در زنان بعد از ۳۵ سالگی و در مردان به‌طور الگوریتمی کاهش پیدا می‌کند بنابراین دوران طلایی درمان ناباروری اهمیت ویژه‌ای دارد.
دکتر علی صادقی تبار دومین علت ناباروری را اقدام دیر هنگام زوجین برای درمان زمانبر ناباروری و بحث هزینه‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید: هر‌چند تعرفه خدمات درمان ناباروری در ایران در مقایسه با کشور‌های توسعه یافته کمتر است (در امریکا این هزینه‌ها بین ۱۵ تا ۱۷ هزار دلار، در انگلستان ۱۰ هزار پوند است و در ایران کمتر از هزار دلار است)، اما همچنان بسیاری از زوجین نمی‌توانند از پس هزینه‌های درمان ناباروری بربیایند.دکتر صادقی تبار با بیان اینکه ۵۰ درصد زنان ایرانی به نوع خفیف و شدید تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند می‌افزاید: یک سوم هزینه‌های درمان ناباروری مربوط به دارو است. هزینه‌های درمان ناباروری مرتبط با دارو بالا است چرا که اغلب دارو‌های مصرفی زوجین نابارور خارجی‌اند و بیمه‌ها تنها به اندازه ۷۰ درصد قیمت پایه (داروی ایرانی) را پرداخت می‌کنند.متخصصان ناباروری می‌گویند: عمده هزینه‌های درمان ناباروری مربوط به اتاق عمل است. به‌عبارتی یک زوج نابارور سه نوع خدمت درمانی دریافت می‌کند. خدمات دارویی، ویزیت و پاراکلینیک و هزینه‌های اتاق عمل. هزینه‌های پاراکلینیک بسته به مشکل زوج‌ها بین ۴ تا ۶ میلیون تومان است. این در حالی است که در هر بار اقدام به درمان ناباروری احتمال موفقیت یک سوم است و دو سوم احتمال دارد درمان ناموفق باشد (به‌دلیل وضعیت فیزیولوژیکی زوجین) یعنی اگر متوسط قیمت‌ها را ۶ میلیون تومان در نظر بگیریم این عدد را باید به سه تا چهار دوره درمانی ضرب کنیم بنابراین یک دوره چهار مرحله‌ای نزدیک به ۲۴ میلیون تومان برای یک زوج نابارور هزینه دربر دارد.
به‌طور میانگین هزینه پرداخت از جیب زوجین نابارور بسته به ۴ نوع درمان کلاسیک ناباروری متغیر است. درمان دارویی بین چند هزار تومان تا ۱۸۰ هزار تومان است. درمان IUI یا تلقیح اسپرم آماده به رحم مادر زیر یک میلیون تومان است.درمان IVF (باروری داخل لوله‌ای) که بیش از ۹۸ درصد زوجین نابارور از این روش استفاده می‌کنند بین ۷ میلیون تا ۱۳ میلیون تومان است. در درمان‌های جایگزین مانند رحم جایگزین عرف بازار برای اجاره رحم به ۲۰ میلیون تومان هم می‌رسد که البته وجود واسطه‌ها قیمت‌ها را بالاتر هم می‌برد. همه این‌ها در شرایطی است که پیش از ورود به مرحله اصلی درمان، مجموعه‌ای از آزمایش‌های مختلف و سونوگرافی‌ها هم انجام می‌شود که اغلب این خدمات به‌دلیل محدودیت ارائه خدمات، کیفیت و شانس موفقیت درمان در بخش دولتی در مراکز خصوصی و بدون پوشش بیمه‌ای ارائه می‌شوند. به این لیست مخارج باید هزینه‌های رفت و آمد به مراکز درمان ناباروری را هم اضافه کرد.

پیشنهادکمک هزینه ۴ میلیون تومانی برای زوج‌های نابارور به مجلس

مدیر مرکز درمان ناباروری پژوهشگاه ابن سینا می‌گوید: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و نهاد ریاست جمهوری پیشنهاد داده‌اند در راستای سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب و حمایت از زوجین نابارور و هرم جمعیتی، هر زوج ایرانی نابارور کمک هزینه ۴ میلیون تومانی دریافت کنند که البته هنوز در لایحه بودجه ۹۹ ابلاغ نشده است.
به این ترتیب دولت این پول را به مراکز درمان ناباروری اختصاص می‌دهد و زوج‌هایی که بچه ندارند و برای مرتبه اول اقدام به بارداری کرده‌اند این کمک هزینه را دریافت می‌کنند. او با اشاره به اینکه بیشتر زوج‌های نابارور به‌خاطر هزینه‌های درمان پای‌شان را به مراکز درمان ناباروری نمی‌گذارند، می‌افزاید: هرم جمعیتی بین ۳۵ تا ۴۰ سال است در واقع دهه شصتی‌ها بیشترین مراجعه‌کنندگان به مراکز درمان ناباروری‌اند چنانچه دولت ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد تومان برای درمان ناباروری اختصاص دهد نیاز کشور را تأمین می‌کند.
دکتر صادقی تبار با بیان اینکه علت ناباروری تقریباً به‌صورت مساوی به زن و مرد مربوط می‌شود، می‌افزاید: ٤٠‌درصد از مشکلات ناباروری زنانه، ٤٠‌درصد مردانه و ۲۰ درصد علت ناشناخته است. البته در شهر‌های صنعتی میزان ناباروری در مردان بیشتر و نزدیک به ۵۰ درصد است چرا که عوامل محیطی از جمله آلاینده‌های محیطی، عوامل شیمیایی، تشعشعات و امواج الکترومغناطیسی روی سلول‌های جنسی مردان تأثیر می‌گذارد. در زنان نیز اندومتریوز، بیماری‌های عفونی، هورمونی و اختلالات آناتومی تأثیر بیشتری در ناباروری می‌گذارد.
مدیر مرکز پیوند و بیماری‌های وزارت بهداشت در پاسخ به اینکه وزارت بهداشت چه خدمات حمایتی را به زوجین نابارور ارائه می‌دهد؛ می‌گوید: به‌طور کلی ۸۸ مرکز درمان خدمات ناباروری در کشور وجود دارد که نیمی از این مراکز دولتی‌اند و خدمات در سطح سه یعنی IVF و IUI ارائه می‌شود. ۸۵ درصد از هزینه‌های درمان توسط دولت در این مراکز پرداخت می‌شود. علاوه بر این خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی درمان صددرصد رایگان دریافت می‌کنند.دکتر مهدی شادنوش با اشاره به هزینه‌های بالای درمان دارویی و خدمات پاراکلینیکی درمان ناباروری می‌گوید: به تازگی وزارت بهداشت تفاهمنامه‌ای را با ستاد اجرایی فرمان امام خمینی (ره) امضا کرده است بدین ترتیب از امسال هزینه دارو و آزمایش‌های درمان ناباروری برای خانواده‌های کم بضاعت تحت پوشش قرار می‌گیرد تا درمان ناباروری بدون هزینه انجام شود.او می‌افزاید: طبق اعلام فوق تخصص‌های حوزه ناباروری، ۱۵ درصد از زوجین نابارور نیاز به خدمات سطح سوم (عمل جراحی) و ۸۵ درصد‌شان نیز در سطح دو قابلیت درمان دارند بنابراین از امسال ۵۰ مرکز ارائه خدمت ناباروی زوجین در سطح دو در شهرستان‌های استان‌های پهناور و بزرگ ایجاد می‌شود برای این منظور علاوه بر اینکه متخصصین زنان و زایمان و مسئولان آزمایشگاه‌ها در شهر‌های بالای ۵۰۰ هزار نفر جمعیت در دوره‌های کوتاه مدت آموزشی شرکت می‌کنند همچنین آزمایشگاه‌ها نیز به امکانات تشخیصی و درمانی تجهیز می‌شوند.
تأخیر ازدواج در افزایش ناباروری
شهلا کاظمی‌پور جمعیت شناس نیز در پاسخ به اینکه ناباروری چقدر در کاهش موالیدو تغییر هرم سنی جمعیت تأثیر می‌گذارد، می‌گوید: مطالعات نشان می‌دهد؛ دیر ازدواج کردن و افزایش سن زنان و فاصله‌گذاری زیاد برای فرزندآوری بعد از ازدواج عواملی هستند که آمار ناباروری را در ایران افزایش داده‌اند.
او می‌افزاید: طبق یک فرمول میزان باروری عمومی از تقسیم تعداد موالید در یک سال بر تعداد زنان ۱۵ تا ۴۹ سال به‌دست می‌آید. هر چه تعداد زنان در معرض باروری بیشتر باشد تعداد موالید بیشتر می‌شود. کاظمی‌پور با بیان اینکه حدود ۳ میلیون زوج نابارور در کشور داریم، تأکید می‌کند: اگر در هر سال ۱۰ درصد از این زنان بارور شوند سالانه ۳۰۰ هزار به نرخ موالید کشور افزوده می‌شود. به‌عبارتی اگر سالانه میزان ناباروری ۱۰ درصد کمتر شود به تبع آن ۱۰ درصد به جمیعت کشور اضافه می‌شود و به این ترتیب قاعده هرم سنی جمعیت وسیع‌تر شده و سیر سالمندی کمتر می‌شود.