پروانه پیشنمازی‌ _ مدرس دانشگاه و پژوهشگر ارتباطات بحران
یکی از ویژگی‌های روزنامه‌نگاری موفق، داشتن رویکردی فرایندمدار به اخبار و رویدادهاست. فرقی ندارد که شما خبرنگار حوزه اقتصاد باشید یا سیاست، فرهنگ و هنر و یا عرصه بحران. آنچه می‌تواند کار شما را از یک روزنامه‌نگار عادی و آماتور متمایز سازد؛ داشتن یک سیر ادامه‌دار برای پیگیری یک رویداد است. اینکه پیش‌زمینه یک خبر و عقبه تاریخی آن چیست، هم‌اکنون چه چیزی آن را تبدیل به خبر کرده و در نهایت به چه سرانجامی مختوم می‌شود؛ می‌تواند میزان حرفه‌ای‌گرایی یک روزنامه‌نگار و نیز یک رسانه را نشان دهد.

چیزی که در دهه‌های اخیر در روزنامه‌نگاری کشور کمتر به چشم می‌خورد؛ پیروی کمتر روزنامه‌نگاران از «رویکرد فرایندمدار» اخبار است. خبری درج می‌شود و با نقطه سطر پایانی، به پایان می‌رسد. انگار عصر مینیمالیسم در فرایند پوشش خبری و روزنامه‌نگاری معاصر هم رسوخ و نفوذ کرده است. خبرهای کوتاه و ابتر، اگرچه ابتدا به ساکن، مخاطب زیادی دارند؛ اما اگر نتوانند به تمام عناصر خبری و به‌تبع آن به سؤالات ذهنی مخاطب پاسخ دهند، خبر نیستند؛ بلکه اطلاعاتی کلی هستند که نه‌تنها به مسئولیت اجتماعی خود عمل نکرده و هیچ دردی را دوا نخواهند کرد، بلکه در درازمدت به یک روزنامه‌نگار و یا رسانه انگ «روتین‌کار پیش‌پاافتاده» را می‌زنند. این نقیصه در روزنامه‌نگاری بحران هم به‌شدت خودنمایی می‌کند. با این تفاوت که به انضمام برچسب مذکور، سردرگمی و ابهام مضاعفی را در ذهن مخاطب شکل می‌دهد. چنین نقیصه‌ای بی‌شک امتیاز منفی جدی و معنی‌داری را متوجه روزنامه‌نگار و رسانه خواهد کرد.

به‌طور مثال در پیگیری اخبار داخلی مرتبط با انتشار ویروس کرونا و بحران جهانی به وقوع پیوسته، متوجه تعداد زیادی از اخبار فاقد رویکرد فرایندمدار و بدون پیگیری شدم. از ابتدای اسفند تاکنون که تقاضا برای تهیه اقلام بهداشتی نظیر ماسک، دستکش، الکل، ژل و محلول‌های شست‌وشو افزایش یافت و این اجناس در بازار، کمیاب و با قیمت‌های نجومی به‌صورت قطره‌چکانی عرضه شد، اخبار زیادی مبنی بر راه‌اندازی خط تولید این دسته از محصولات و یا کشف انبارهای احتکار شده آنها منتشر شد و این اخبار در همین حد باقی ماند. بدون اینکه پیگیری و خبر خاصی از سرانجام و مقصد نهایی این اجناس تولید شده و اقلام کشف شده به‌صورت ادامه‌دار در رسانه‌ها درج شود. بدیهی است که مخاطب با خواندن این اخبار که از قضا جزو اخبار مثبت و امیدبخش در این شرایط بحران‌زده کرونایی تلقی می‌شوند که می‌تواند علاوه بر ایجاد توازن بین انبوه اخبار منفی در فضای رسانه‌ای، مثبت باشد و علی‌القاعده این مهم همچنین می‌تواند کاربردی و گره‌گشا در فضای واقعی جامعه نیز باشد. به‌عبارتی این خبر اگر به‌صورت فرایندمدار دنبال شده و توسط خبرنگار و رسانه پیگیری شود از مقصد نهایی اقلام و کم و کیف توزیع آنها نیز باید اخباری تولید شود. این رویکرد علاوه بر اینکه در فضای رسانه‌ای کشور ارزشمند است و روزنامه‌نگاری را مزین به رویکرد فرایندمداری، ماهیت تحقیقی متعهد و مسئولیت‌پذیری اجتماعی و پرسشگری می‌سازد؛ اعتماد مخاطبان را جلب و شفافیت را به اذهان عمومی هدیه می‌دهد، و بطن جامعه را از این رویکرد فرایندمدار غنا می‌بخشد.