میترا جلیلی

 موج تعطیلی فروشگاه‌ها، مغازه‌ها، رستوران‌ها، هتل‌های چین و… در نتیجه شیوع کرونا، چرخه فروش و درآمدزایی این بخش‌ها را با رکود بسیاری مواجه کرده است اما به‌نظر می‌رسد در این میان با تغییرعادات خرید مردم چین، ضرر و زیان اقتصادی این بخش کمتر از حد انتظار شود چراکه دنیای آنلاین و تجارت الکترونیک(e-commerce)، بار این بحران را به دوش خواهد کشید.

مهاجرت چینی‌ها به فضای آنلاین
قبل‌تر پیش‌بینی شده بود نرخ رشد تجارت الکترونیک جهان در سال ۲۰۲۰ به ۱۶درصد برسد و رقم آن از ۴٫۲ تریلیون دلار نیز بالاتر برود اما در شرایط کنونی بعید به‌نظر می‌رسد این پیش‌بینی محقق شود.   ۳۵درصد از کل بازار فروش چین به‌صورت آنلاین است و این کشور یکی از بزرگ‌ترین بازارهای تجارت الکترونیک دنیا را در اختیار دارد.هرچند حالا تحلیلگران مؤسسه eMarketer پیش‌بینی می‌کنند با شیوع کرونا میزان درآمد حاصل از تجارت الکترونیک چین کمتر از رقم ۲٫۳۲۸ تریلیون دلار پیش‌بینی شده در ماه دسامبر خواهد بود با این حال معتقدند که این موضوع می‌تواند بخش زیادی از ضرر چین را در بحران کرونا جبران کند. چینی‌ها به‌طور متوسط روزانه ۵ساعت از گوشی و تبلت خود استفاده می‌کنند درحالی که متوسط جهانی آن ۳ساعت است. اما به‌نظر می‌رسد بحران کرونا که چینی‌ها را خانه نشین کرده، میزان حضورشان در اینترنت و فضای مجازی را نیز افزایش داده است. محققان شرکت تحلیلی Quest Mobile در گزارشی به افزایش میانگین این مدت زمان اشاره کرده و آن را روزانه ۷٫۳ ساعت عنوان کرده‌اند. همین موضوع به رشد تجارت الکترونیک در این کشور در بحران کرونا کمک کرده است.
کرونا ویروس مسری است و امنیت مردم زمانی تضمین می‌شود که ارتباط بین انسان‌ها به حداقل ممکن برسد اما خرید مایحتاج روزانه درشهرهای قرنطینه شده چین امری اجتناب‌ناپذیر است. با توجه به اهمیت موضوع، خرید آنلاین یا همان تجارت الکترونیک مورد توجه قرار گرفته است. درواقع مهاجرت مشتریان به فضای آنلاین برای برطرف کردن نیازهای روزمره و سلامت، به این بخش از اقتصاد چین کمک کرده است. در این میان شبکه‌های اجتماعی ازجمله وی چت، تیک تاک و Sina Weibo نقش زیادی در تجارت الکترونیک ایفا می‌کنند و شاهد هستیم که مردم برای خرید نیازمندی‌های روزمره یا سلامت، تراکنش‌های مالی، خرید بلیت و… از این شبکه‌های اجتماعی بالاترین استفاده را دارند.علاوه بر شبکه‌های اجتماعی غول‌های دنیای تجارت الکترونیک چین نیز بسیار موفق بوده‌اند.
تجارت الکترونیک و کشاورزان
هرچند بحران کرونا اقتصاد چین را نشانه رفته و بسیاری از شرکت‌ها، فروشگاه‌ها و… با مشکلات جدی مواجه شده‌اند اما درعمل فرصتی مناسب برای تجارت الکترونیک این کشور ایجاد شده است چرا که مردم خانه نشین شده‌اند و ترجیح می‌دهند خرید خود را به‌صورت آنلاین انجام دهند. یکی ازغول‌های تجارت الکترونیک چین که در این شرایط فعالیت زیادی دارد، شرکت JD.com است. این شرکت که بخشی از آن در مالکیت شرکت Tencent قرار دارد در شرایط فعلی کمک کرد تا عادات خرید مردم تغییر کند و سلامت آنها کمتر به‌خطر بیفتد به‌گونه‌ای که فروش مواد غذایی روی پلتفرم JD.com رشدی ۲۱۵درصدی داشته و میزان فروش این اقلام در مدت ۱۰ روز به ۱۵هزار تن رسیده است.
در بحران کرونا خرید آنلاین انواع سبزی تازه در چین از طریق این شرکت، ۵برابر شده است. JD.com همچنین در شرایط کنونی بیشتر با برندهایی کار می‌کند که محصولات مورد نیاز مردم ازجمله ماسک را تولید می‌کنند. آمار نشان می‌دهد در یک دوره ۴ روزه از ۱۹ تا ۲۲ ژانویه بیش از ۱۲۶میلیون ماسک، ۳۱۰هزار بطری مایع ضدعفونی و یک میلیون بطری صابون مایع ازطریق JD.com به‌صورت آنلاین در چین به فروش رسیده است. به‌طور کلی میزان فروش آنلاین محصولات ضدعفونی در چین نسبت به مدت مشابه سال گذشته، رشد ۶۴۳ درصدی داشته است و همچنین فروش محصولات زمینه ساز افزایش ایمنی بدن، برندهای تولیدکننده این محصولات را در بازار آنلاین به برنده‌های بحران کرونا تبدیل کرده است.
شرکت JD.com تلاش‌های دیگری نیز برای تسهیل خرید آنلاین انجام داده است. بسته شدن راه‌ها و محدودیت‌های حمل‌ونقل به‌دلیل قرنطینه شدن بخش‌هایی از چین، خبر بدی برای کشاورزان این کشور بود چرا که محصولات شان روی دست شان می‌ماند و از سوی دیگر به‌دلیل عرضه نشدن، سبزیجات و میوه‌های تازه، مردم نمی‌توانند محصولات مورد نیازشان را خریداری کنند. به‌همین دلیل هم شرکت JD.com در چین با ایجاد «کانال سبز» تلاش کرد تا شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کند که محصولات تازه کشاورزان روی پلتفرم این شرکت به فروش برسد و مردم بتوانند نیازهایشان را به‌صورت آنلاین از بخش JD Fresh این شرکت برآورده کنند. شرکت JD.com همچنین در پکن و شانگهای ماشین‌های فروش خودکار را راه‌اندازی کرده است تا مردم بتوانند بدون دخالت فرد دیگری، میوه و سبزی های مورد نیازشان را خریداری کنند.
این نخستین بار نیست که میزان فروش و اقتصاد چین تحت تأثیر یک بحران ویروسی قرار گرفته چراکه در سال ۲۰۰۳ نیز شیوع ویروس «سارس» مشکلاتی ایجاد کرد. JD.com در سال ۱۹۹۸ به‌صورت خرده فروشی در پکن آغاز به کار کرد ولی به‌دنبال بحران سارس و شیوع آن، در سال ۲۰۰۴ یعنی یک سال پس از شیوع سارس به سمت تجارت آنلاین رفت و خوش درخشید. درحال حاضر این شرکت بزرگترین پلتفرم تجارت الکترونیک چین از نظر درآمد محسوب می‌شود و بیش از ۳۳۰میلیون مشتری دارد. علی بابا، غول دنیای تجارت الکترونیک چین نیز به فکر حل مشکل کشاورزان افتاده و در ۶ فوریه پلتفرم و کانال تلویزیونی پخش مستقیم رایگان خود با عنوان Rural Support Program را برای کشاورزان راه‌اندازی کرد. این کانال کشاورزان را به ۴۱میلیون فالوئر به‌صورت مستقیم متصل می‌کند. علی بابا  در این خصوص گفت در نتیجه ایجاد این کانال پخش زنده، ۱۵میلیون کیلوگرم محصول در سه روز نخست به‌صورت آنلاین به فروش رسیده است.
مقابله پیک‌های روباتیک با ویروس کرونا
شرکت های چینی فعال در حوزه تجارت الکترونیک برای عبور از بحران کرونا از روبات‌ها نیز کمک گرفته‌اند. این غول‌های دنیای تجارت چین تعداد روبات‌ها را برای رساندن سفارش‌های آنلاین به مردم در میانه بحران کرونا دو برابر کرده‌اند تا احتمال انتقال ویروس ازطریق تماس مشتری با پیک به کمترین حد ممکن برسد.
شرکت JD.com دراین زمینه نیز فعال است و ملزومات پزشکی مورد نیاز بیمارستان Ninth ووهان چین و همچنین سبزیجات تازه مورد نیاز مردم در این منطقه را ازطریق خودروهای خودران و روباتیک، ارسال می‌کند. این شرکت روزانه ۱۰تا ۲۰سفارش برای این بیمارستان دارد که تا ۷۰درصد آنها ازطریق خودروهای خودران ارسال شده و تنها در مواردی که سفارش بسیار بزرگ‌تر از محفظه خودرو باشد یا تعداد سفارش‌ها بالا باشد، یک پیک محصولات را ارسال می‌کند.
شرکت Meituan Dianping نیز یکی دیگر از غول‌های تجارت الکترونیک است که ماه گذشته اپلیکیشن Meituan را برای ارسال محموله با کمک روبات‌ها  در چین راه‌اندازی کرد. این شرکت در بحران کرونا از خودروهای روباتیک و خودران خود به منظور ارسال سبزیجات برای مشتریان در بخشی از پکن استفاده کرده و می‌خواهد مشابه این حمل‌ونقل روباتیک را در سایر نقاط پایتخت چین نیز راه‌اندازی کند. البته این شرکت مراحل آزمایشی ارسال محموله توسط روبات‌ها و پهپادها را سال گذشته آغاز کرد ولی این نخستین بار است که این روبات‌ها را به‌طور عمومی مورد استفاده قرار داده است. این پروژه به‌منظور به حداقل رساندن ریسک بیماری در اثر تماس خریدار و فروشنده یا خریدار و پیک، در شرایط بحرانی امروز راه‌اندازی شد. روبات‌های خودران این شرکت می‌توانند تا ۱۰۰کیلوگرم وسیله را حمل کنند و در مسیر خود در هر سفر ۳تا ۵ سفارش را تحویل دهند.هرچند جدا از Meituan، پیش از این نیز سرویس‌های پیک روباتیک در چین تا حدی وجود داشت اما اکنون این روبات‌ها بویژه در مناطق قرنطینه شده، بسیار پرتعداد هستند.Ele.me نیز که در مالکیت علی بابا قرار دارد یکی دیگر از فعالان این عرصه است که در بحران کرونا سیستم پیک‌های روباتیک خود را راه‌اندازی کرده است و غذا را برای اتاق‌های هتل‌ها در مناطق قرنطینه شده ارسال می‌کند.