میترا جلیلی – خبرنگار

بیش‌ از دو سال از مسدودسازی اپلیکیشن پیام رسان «تلگرام» در روسیه می‌گذرد و با وجود تلاش‌هایی که در این مدت صورت گرفت تا این شبکه اجتماعی رفع فیلتر شود ولی هرگز این امر محقق نشد. اما روز پنجشنبه مردم روسیه با خبری عجیب غافلگیر شدند چراکه Roskomnadzor، نهاد ناظر بر ارتباطات و اینترنت در روسیه اعلام کرد محدودیت‌های دسترسی کاربران روس به این پیام رسان را برداشته است. البته دلیل این موضوع تلاش‌های «پاول دوروف» بنیانگذار تلگرام برای مقابله جدی با افراط گرایان و تروریست ها مطرح و عنوان شد که این شبکه اجتماعی فرصتی دیگر برای حضور و فعالیت در روسیه پیدا کرده است هرچند برخی نیز دلیل آن را شیوع کرونا و علاقه ۳۰میلیون کاربر روس به کسب خبر ازطریق این پیام رسان می‌دانند.
تغییر موضع تلگرام
روی وب سایت نهاد نظارتی Roskomnadzor نوشته شده است: «ما آمادگی «پاول دوروف» بنیانگذار تلگرام برای مقابله با تروریسم و افراط‌گرایی را به فال نیک می‌گیریم. طبق قوانین جدید این شبکه اجتماعی، اطلاعات شخصی کاربران مشکوک تلگرام در اختیار مقامات روسیه قرار می‌گیرد و حالا هم با موافقت دفتر دادستان کل روسیه، منع دسترسی کاربران روس به تلگرام برطرف شده است. ما آماده همکاری با همه کمپانی‌های اینترنتی در روسیه هستیم تا از انتشار اخبار و اطلاعات مربوط به تروریست‌ها و افراط گرایان، پورنوگرافی کودکان، محتوای مرتبط با خودکشی، تبلیغ مواد مخدر و…به طور جدی ممانعت شود.»
هرچند «پاول دوروف» هنوز به رفع فیلتر این شبکه اجتماعی واکنش رسمی نشان نداده اما چندی پیش در تلگرام نوشت: «اگر تلگرام از دادگاه نامه‌ای دریافت کند که یکی از کاربران ما مظنون به فعالیت تروریستی است و این موضوع اثبات شود، آی‌پی آدرس وی را می‌بندیم و شماره تلفن این شخص را نیز در اختیار مقامات مربوطه قرار می‌دهیم.» البته برخی این عمل را پایان آزادی بیان در تلگرام می‌دانند اما تلگرام یادآور شده است که این شبکه پیام رسان به هر خواسته‌ای از سوی روسیه یا هرکشور دیگری پاسخ مثبت نخواهد داد و افشای اطلاعات فرد مظنون تنها طی شرایطی ویژه انجام خواهد شد. «پاول دوروف» همچنین در روز ۴ ژوئن از مقامات روس خواست که تلگرام را رفع فیلتر کرده و اجازه دهند که ۳۰ میلیون کاربر این پیام رسان در روسیه، براحتی از این پلتفرم استفاده کنند چرا که وی و تیم همراهش راهکارهایی را برای حذف محتوای تروریستی و مقابله با افراد خاطی یافته‌اند. دوروف در ادامه نوشت: هر ماه تیم تلگرام از ده‌ها هزار تلاش تروریست‌ها برای آسیب رساندن به‌مردم و انجام حملات تروریستی ممانعت می‌کند. تلگرام سیستمی را توسعه داده تا با‌ وجود حفاظت از حریم شخصی کاربران، از حرکت‌ها و اعمال تروریستی در جهان پیشگیری کند.
کرونا موتور محرکه رفع فیلتر تلگرام
اما تلگرام این شبکه اجتماعی محبوب با‌ وجود مخالفت‌های فراوان برای آزادسازی، چگونه رفع فیلتر شد و چه تلاش‌هایی برای این موضوع صورت گرفت؟ از سال ۲۰۱۸ تاکنون گروه‌های زیادی تلاش کردند تا دولت روسیه را به رفع فیلتر این شبکه پیام رسان ترغیب کنند با این حال هیچ یک نتیجه‌ای در برنداشت. اما به‌نظر می‌رسد با اینکه کرونا در سال‌جاری میلادی همه جهان را به چالش کشیده اما راهی مقابل طرفداران رفع فیلتر تلگرام گشوده است. در ۲۳ آوریل، دو عضو دومای روسیه پیش‌نویس لایحه پایان دادن به ممنوعیت تلگرام در روسیه را ارائه دادند و تلگرام را ابزاری حیاتی برای آگاهی‌رسانی به مردم درباره کووید ۱۹ اعلام کردند. در این پیش‌نویس آمده است: امروزه این پلتفرم به سرویس رسمی برای افزایش آگاهی مردم از خطرات کرونا، چگونگی فاصله گذاری‌های اجتماعی، راه‌های درمانی و… تبدیل شده است.

ازآنجا که بسیاری از مسئولان برای اشتراک‌گذاری اطلاعات درباره این پاندمی از تلگرام استفاده می‌کنند باید هرچه زودتر به فکر رفع فیلتر آن باشیم تا جان مردم به‌خطر نیفتد. همچنین مرکز پاسخ به ویروس کووید۱۹ و وزارت ارتباطات، از تلگرام به‌عنوان یکی از منابع اصلی  انتشار اطلاعات استفاده می‌کنند پس این پلتفرم، نقش اجتماعی اساسی در این برهه حساس ایفا می‌کند. ازسوی دیگر با وجودی که کانال‌های ارتباطی رسمی متعددی در روسیه ایجاد شده اما مردم بیشتر از طریق تلگرام پیگیر اخبار هستند. در ادامه این پیش‌نویس آمده است:همه ما می‌دانیم که راه‌های زیادی برای دور زدن این فیلتر وجود دارد و عملاً مسدودسازی آن فقط به وجهه قانونگذاران و حکومت این کشور آسیب می‌زند و آن را خدشه دار می‌کند وگرنه همه مردم با ساده‌ترین روش می‌توانند به تلگرام دسترسی داشته باشند.  دولت نمی‌تواند هیچ ممانعتی از توسعه تلگرام در روسیه انجام دهد و این، تنها یک شکست برای دموکراسی روسیه به حساب می‌آید.

این دو عضو دومای روسیه نوشته اند: بسیاری سیاست‌های روسیه را دوگانه می‌دانند چراکه با وجود تعهد این کشور به دیجیتالی شدن اقتصاد روسیه، برخورد با یکی از بزرگ‌ترین کارآفرین‌های حوزه فناوری این کشور یعنی «پاول دوروف»اقدامی عجیب به نظر می‌رسد. این پیشنهاد البته موافقان و مخالفانی داشت به‌عنوان مثال بلافاصله پس‌ از ارائه آن، وزارت توسعه دیجیتال، ارتباطات و رسانه‌های جمعی، خواسته آنها برای رفع این ممنوعیت را زیر سؤال برد. اما بتازگی «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کاخ کرملین اعتراف کرد که تلگرام با وجود مسدود بودن به‌طور گسترده در روسیه مورد استفاده قرار دارد. وی افزود: درست است که دادگاه رأی به فیلتر تلگرام داده ولی حالا شرایط تغییر کرده و متفاوت است و باید بر حسب شرایط مملکت در این باره تصمیم‌گیری شود.  در ابتدای هفته گذشته نیز تعدادی از سازمان‌های دولتی ازRoskomnadzor نهاد قانونگذار رسانه و اینترنت در روسیه درخواست کردند که ممنوعیت‌های فعالیت تلگرام در این کشور برداشته شود تا کاربران بتوانند به‌طور قانونی از این اپلیکیشن پیام رسان استفاده کنند.
این تصمیم بدین ترتیب به کاربران روسی اجازه خواهد داد از این پس به‌طور قانونی از تلگرام استفاده کنند و برای استفاده از آن نیازی به فیلترشکن یا پروکسی‌ها نداشته باشند. گفتنی است«دوروف» هم در پشتیبانی از تلاش اعضای دومای روسیه در ماه آوریل نوشت: «اکنون ۱۷منبع خبر و اطلاعات رسمی درباره کووید ۱۹ در تلگرام فعالیت دارند این بدان معناست که وزارت بهداشت حداقل ۱۷کشور در تلگرام اطلاع‌رسانی می‌کنند. پاندمی کرونا خطری برای همه جهان است و وقتی هم که به پایان برسد جهان به این زودی‌ها به حالت قبل بازنمی گردد. این به ما مربوط می‌شود که در جهان پساکرونا وقتی به گذشته برمی گردیم از عملکرد خود راضی باشیم یا نه.» بسیاری، این نوشته دوروف را عملاً تلنگری برای حکومت روسیه به منظور رفع فیلتر تلگرام دانستند.