میترا جلیلی -خبرنگار
بعد از ماجرای دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ امریکا، کمپانی‌های بزرگ فناوری جهان و شبکه‌های اجتماعی تلاش‌های گسترده‌ای برای کاهش میزان دستکاری‌های آنلاین انجام دادند تا مانع چنین دخالت‌هایی درعرصه سیاست، تجارت و… شوند. با این حال تحقیقات ناتو نشان می‌دهد که این پلتفرم‌ها همچنان آسیب‌پذیر هستند و متخلفان می‌توانند از آن برای اهداف سیاسی یا تجاری خاص بهره بگیرند. محققان در این گزارش، «اینستاگرام» را ارزان‌ترین و «یوتیوب» را گران‌ترین پلتفرم برای دخالت‌های آنلاین معرفی کرده‌اند.

بازار سیاه برای دستکاری شبکه‌های اجتماعی
حدود یک سال تا زمان برگزاری انتخابات بزرگ ریاست جمهوری امریکا باقی مانده با این حال بزرگ‌ترین شبکه‌های اجتماعی هنوز نتوانسته‌اند فضای خود را آنقدر ایمن کنند که دیگر شخص یا کشوری نتواند در این پلتفرم‌ها به نفع یا ضرر گروه یا شخص خاصی دستکاری آنلاین انجام دهد؛ موضوعی که حالا دیگر به یک دغدغه جهانی برای روزهای حیاتی همه کشورها ازجمله انتخابات‌های سرنوشت ساز تبدیل شده است و در این میان بیشترین دغدغه مربوط به انتخابات امریکا می‌شود.
در همین راستا محققان ناتو در«مرکز تعالی ارتباطات استراتژیک ناتو»(NATO StratCom) دست به کار شده‌اند تا میزان تاب‌آوری شبکه‌های اجتماعی ازجمله فیس بوک، اینستاگرام، توئیتر و گوگل را درمقابل دستکاری آنلاین و انتشار اخبار جعلی مورد بررسی قرار دهند. محققان این مرکز که یک سازمان نظامی بین‌المللی معتبر ناتو است اما بخشی از ساختار فرماندهی ناتو محسوب نمی‌شود، درقالب یک آزمایش ۴ماهه نتیجه گرفتند که غول‌های فناوری در این زمینه شکست خورده‌اند یا حداقل موفقیت چندانی به دست نیاورده‌اند.
محققان در این پژوهش دریافتند که هرکسی با پرداخت پولی نه چندان زیاد به برخی کمپانی‌های خاص، می‌تواند به‌صورت مجازی لایک، کامنت و کلیک‌های بیشتر برای پست‌های مورد نظرش خریداری کند و با این دستکاری، با اهدافی خاص بر کاربران تأثیر بگذارد. محققان از این فضا به‌عنوان بازار سیاه برای دستکاری شبکه‌های اجتماعی یاد می‌کنند چراکه این شرکت‌ها به مشتریان خود اجازه می‌دهند که برای حضور قدرتمند در شبکه‌های اجتماعی اقدام به خرید لایک و…کنند.
هرچند تحلیلگران ناتو در این پژوهش صدها شرکت متخلف فروش لایک، کامنت و… که از آنها به‌عنوان MSPsیاد می‌شود را یافتند اما برای نمونه، همکاری خود را با ۱۱کمپانی روسی و ۵شرکت اروپایی(درمجموع ۱۶شرکت) آغاز و ۱۰۵پست مختلف را در ۴شبکه اجتماعی فیس بوک، توئیتر، یوتیوب و اینستاگرام برای پژوهش خود انتخاب کردند.
محققان NATO StratCom با پرداخت ۳۰۰یورو(۳۳۳دلار) توانستند ۳هزار و ۵۳۰کامنت، ۲۵هزار و ۷۵۰لایک، ۲۰هزار بازدید و ۵هزار و ۱۰۰ فالوئر را از این ۴پلتفرم خریداری کنند. این محققان همچنین موفق شدند درمجموع ۱۸هزار و ۷۳۹ اکانت را شناسایی کنند که از سراسر جهان در چنین تعامل‌های مالی دخالت دارند.
باید گفت این فعالیت‌های جعلی در شبکه‌های اجتماعی نه تنها با مقاصد سیاسی در حال انجام است، بلکه برای مقاصد تجاری نیز انجام می‌گیرد و این روند شامل اینفلوئنسرها(چهره‌های تأثیرگذار) اینستاگرامی نیز می‌شود که سعی دارند با تبلیغ برندهای مختلف درآمدزایی کرده و البته در این میان یک برند دیگر را تخریب کنند.
این گروه از محققان همچنین پس از شناسایی اکانت‌های سیاسی که بر سیاست‌های موجود در امریکا، گرجستان، اسرائیل، تایوان و تونس تمرکز کرده‌اند یادآور شدند که همه آنها در جهان از همراهی شرکت‌های MSPs برخوردارند.
اما هزینه خرید لایک‌ها و… را چه کسی پرداخت می‌کند و پس از پرداخت پول به شرکت‌های MSPs، مراحل گرفتن لایک و…چگونه است؟ در پژوهش ناتو آمده است که این هزینه توسط صاحبان اکانت‌ها، حامیان آنها یا کسانی که برای سرکوب یک سیاستمدار، یک گروه سیاسی یا یک برند تلاش می‌کنند پرداخت می‌شود. همچنین برای دیدن ویدئوها و ریتوئیت کردن پست‌های توئیتری، لایک، کامنت و… در این پروسه، غالباً از روبات‌ها استفاده می‌شود هرچند گاه می‌توان رد پای افراد حقیقی را نیز مشاهده کرد.

ارزیابی غول‌های فناوری
در چند ماه گذشته ۴شبکه اجتماعی فیس‌بوک، اینستاگرام، یوتیوب و توئیتر اکانت‌های جعلی و متخلف زیادی را درعربستان سعودی و چین مسدود کردند با این حال کدام یک از آنها در مقابله با دستکاری‌های آنلاین موفق‌تر عمل کرده‌اند؟ در گزارش ناتو بخش‌های مختلفی مورد توجه قرار گرفته و آمده است که شبکه‌های اجتماعی برای شناسایی و تعلیق اکانت‌های جعلی موفقیت‌های نسبی کسب کرده‌اند ولی این میزان تلاش کافی نبوده است.
درهمین راستا در این گزارش عنوان شد فیس‌بوک به‌عنوان بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی جهان در تعلیق چنین اکانت‌های متخلفی، بهترین عملکرد را داشته است چراکه موفق شد۸۰درصد از اکانت‌های جعلی دستکاری شده توسط NATO StratCom را تعلیق کند. درحالی که این رقم برای توئیتر به ۶۶درصد و برای اینستاگرام، یکی دیگر از زیرمجموعه‌های فیس‌بوک که آسان‌ترین و ارزان‌ترین راه برای دستکاری آنلاین محسوب می‌شود نیز به ۵۰درصد می‌رسد. طبق این گزارش، یوتیوب اما در کمال تعجب هیچ یک از این اکانت‌ها را معلق نکرده است اما با این حال تنها سرویسی محسوب می‌شود که تمام کامنت‌های دستکاری شده را تصحیح کرد درحالی که اینستاگرام تنها موفق به حذف ۵درصد چنین کامنت‌هایی شد و هیچ یک از لایک‌ها یا نظرها را نیز تصحیح نکرد. محققان ناتو معتقدند با توجه به این موارد و همچنین به‌دلیل قیمت پایین خرید لایک و… روی اینستاگرام، می‌توان این پلتفرم را یکی از متخلف‌ترین شبکه‌های اجتماعی در این زمینه دانست.
در این گزارش همچنین از یوتیوب به‌عنوان گران‌ترین پلتفرم برای خرید لایک جعلی و… نام برده شده است. به‌همین دلیل هم دستکاری آنلاین در این پلتفرم که در مالکیت گوگل قرار دارد کمی سخت‌تر است چراکه با پرداخت ۱۰یورو(۱۱دلار) می‌توانید ۳هزار و ۲۶۷نظر و دیدگاه را در یوتیوب خریداری کنید درحالی که با این رقم می‌توان در اینستاگرام بیش از ۱۳هزار دیدگاه و نظر جعلی را خرید. همچنین محققان ناتو، توئیتر را یکی از مؤثرترین پلتفرم‌ها برای مقابله با سوء‌استفاده از سرویس‌هایش عنوان کردند چراکه زمان حضور و درگیر شدن در این وب سایت برای خرید لایک و… بیشتر طول می‌کشد و ممکن است خریدار عطای آن را به لقایش ببخشد.
منتقدان دستکاری‌های آنلاین
این گزارش نشان می‌دهد فعالیت‌های مخرب و غیرمجازی که زمینه آن را کمپانی‌های MSPs فراهم می‌کنند، درحالی انجام می‌گیرد که کسی از آنها مطلع نمی‌شود و همین موضوع، نگرانی و دغدغه‌ها را افزایش داده است چون کشورهایی که قصد دخالت در حرکت‌های دموکراتیک یک کشور ازجمله برگزاری انتخابات را دارند و همچنین بازیگران غیردولتی می‌توانند حضوری پنهان در این عرصه داشته باشند بدون اینکه شناسایی شوند پس مقابله با آنان بسیار سخت است. این موضوع مورد توجه فعالان حوزه فناوری قرار گرفته و به‌عنوان مثال «تریور دیویس» از استادان دانشگاه جورج واشنگتن در حوزه دیتا و دموکراسی گفت: اکانت‌هایی که در انتخابات‌های پارلمانی اروپا به‌عنوان نمونه‌های جعلی شناسایی شدند اکنون انتخابات ۲۰۲۰ ریاست جمهوری امریکا و سایر موارد دموکراتیک را نشانه گرفته‌اند.
سخنگوی فیس‌بوک هم با قبول این شکست گفت: امروز تاکتیک‌های دستکاری در پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی به چالشی اساسی برای کل این صنعت تبدیل شده است. ما سرمایه‌گذاری بالایی برای یافتن و حذف اکانت‌های جعلی به‌صورت روزانه داشته‌ایم و امیدواریم روزی شاهد پلتفرمی بدون دخالت آنلاین باشیم.
سخنگوی توئیتر نیز هرگونه خرید لایک یا دستکاری در نظرات پست‌های مختلف و… را غیرقانونی دانست و سخنگوی یوتیوب نیز یادآور شد: ما در عمر ۱۴ساله یوتیوب تکنولوژی‌های زیادی را به کار گرفته‌ایم تا از این موارد جلوگیری کنیم وهمچنان به این روند ادامه می‌دهیم.