قاسم مجدی
کارشناس فضای سایبر

وقایع خبری -این روزها اینترنت ماهواره‌ای سرزبان‌ها افتاده است اما اینترنت ماهواره‌ای چیست؟ باید گفت پروژه‌ای که به اسم اینترنت استارلینک متعلق به شرکت اسپیس ایکس مشهور شده است. پروژه‌ای که از سال ۲۰۱۵ فاز اولیه آن شروع شد. در واقع این پروژه منظومه ماهواره‌ای است که از سوی شرکت اسپیس ایکس برای فراهم کردن اینترنت ماهواره‌ای ایجاد شده است.
استارلینک قرار است «سرویس ارتباطی باندپهن بی‌سیم» با «دسترسی اینترنت بی‌سیم پرسرعت» باشد که سرویس‌های دیگر نیز به آن افزوده می‌شود. تا سال ۲۰۱۷، اسپیس‌ایکس، برای راه‌اندازی نزدیک به ۱۲ هزار ماهواره تا اواسط دهه ۲۰۲۰ درخواست قانونی کرده است اسپیس ‌ایکس همچنین بنا دارد تا ماهواره‌هایی را برای اهداف نظامی، علمی یا اکتشافی استفاده کنند
اما همان‌طور که می‌دانید ما قبلاً هم اینترنت ماهواره‌ای داشته‌ایم و پدیده جدیدی نیست و همین حالا نیز شرکت‌هایی وجود دارند که خدمات اینترنت ماهواره‌ای ارائه می‌دهند.بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده‌های اینترنت ماهواره‌ای درحال‌حاضر دو شرکت «ViaSat» و «HughesNet» هستند. اما چرا این بار داستان فرق می‌کند و همه‌ دنیا با اشتیاق فراوان اخبار پروژه‌ استارلینک را دنبال می‌کنند؟
جواب پرسش بالا در تفاوت سیستم منظومه‌ ماهواره‌ای استارلینک با دیگر منظومه‌های ماهواره‌ای اینترنتی نهفته است:
•  استارلینک قرار است جهانی باشد و از لحاظ تئوری قابلیت سرویس‌دهی آن مختص منطقه‌ جغرافیایی خاصی نخواهد بود.
•  استارلینک باتوجه ‌به تعداد بیشتر ماهواره، پهنای باند بسیار بیشتری خواهد داشت و در نتیجه به کاربران بسیار بیشتری سرویس خواهد داد.
•  از همه مهم‌تر، استارلینک سرعت بسیار بیشتر و تأخیر یا Latency بسیار کم‌تری نسبت به دیگر اینترنت‌های ماهواره‌ای دارد.
اما ماهواره‌های استارلینک قرار است در مدار پایینی زمین یا LEO با ارتفاع ۵۰۰ کیلومتر در فاز اول و ۳۰۰ کیلومتر در فازهای بعدی (یعنی ۷۰ تا ۱۰۰ برابر نزدیک‌تر از ماهواره‌های مدار ژئو قرار بگیرند. همین موضوع باعث می‌شود تأخیر اینترنت ماهواره‌ای استارلینک از لحاظ تئوری حتی از فیبر نوری هم کمتر باشد.
تمامی ویژگی‌ها و مشخصات ماهواره‌های استارلینک در درجه‌ اول برای پایین آوردن قیمت نهایی ماهواره طراحی شده‌اند.همین حالا نیز ماهواره‌هایی با فناوری‌های مشابه یا پیشرفته‌تر نسبت به استارلینک در مدار وجود دارند، اما هیچ‌کدام از آنها از لحاظ قیمتی قابل مقایسه با استارلینک نیستند. برای مثال قیمت ماهواره‌های ایریدیوم (که تا پیش از این رکورددار ارزان‌ترین ماهواره‌های تجاری بودند) ۵ میلیون دلار به‌ازای هر ماهواره است؛ درحالی‌که قیمت تمام‌شده‌ ماهواره‌های استارلینک ۲۰ برابر ارزان‌تر و تنها برابر با ۲۵۰ هزار دلار به‌ازای هر ماهواره تخمین زده می‌شود. در واقع  این پروژه دسترسی اینترنت به دورترین نقاط جهان که امکان ارائه خدمات وجود ندارد، را میسر می‌کند. چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ فنی.
در ادامه باید گفت ما در عصری زیست می‌کنیم که تحولات تکنولوژیکی جزء جدایی‌ناپذیر زندگی بشری شده است و بحرانی‌های بهداشتی که ما هم اکنون درگیر آن هستیم نیز ثابت کرد که تکنولوژی می‌تواند در مواقع بحرانی برای دنیا نجاتبخش باشد. ولی ماهواره در کشور ما همواره محل چالش بوده است. اما چرا در ایران این موضوع به چالش مهمی تبدیل شده است؟
نقطه قابل ذکر این است نمی‌خواهیم با واقعیت‌های روز دنیای خود مواجهه شویم و سعی در پاک کردن صورت مسأله داریم. متأسفانه دستگاه‌های سیاستگذار و تصمیم گیر وقتی با اینگونه مسائل رو به رو می‌شوند که موضوع در حال عمومی شدن است.
مسئولان به‌جای آنکه از سال‌ها قبل این تحولات را دنبال کرده و در واقع به شناخت کافی از آن برسند و به فکر برطرف کردن نقاط ضعف خود باشند یا همواره سعی در ایجاد راه جدید داشته باشند، اصرار بر استفاده از راه‌های منسوخ و رده خارج دارند. به‌عنوان مثال کشوری مانند چین که همگان به نحوه دسترسی به اینترنت در آن کشور از سال‌ها قبل تاکنون واقف هستند، نیز روش‌های خود را تغییر داده و سعی در اجرای پروژه اینترنت ماهواره‌ای خود دارد، چرا که نمی‌خواهد از انواع مزیت‌های این تکنولوژی صرفنظر کند و می‌خواهد سهمی در این بازار بیش از ۳میلیاردی داشته باشد.
سیاستگذاران بهتر است به‌جای حذف صورت مسأله، به فکر کاستن ضعف‌ها باشند. این کار تنها با برنامه‌ریزی علمی، عملی و همکاری با تمام ذینفعان چه دولتی و چه بخش خصوصی میسر است. به یاد داشته باشیم که اینترنت ماهواره‌ای نه اولین و نه آخرین مسأله ما خواهد بود. پس چالش‌ها را درک و آنگاه درست فکر کنیم تا بتوانیم درست عمل کنیم.