سعید مدنی – جامعه شناس

این روزها درصد بالایی از اخبار، تصاویر، گزارش‌ها و تحلیل‌های رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی مجازی و گفت‌و‌گوهای دور همی خانواده‌ها به بیماری کرونا مربوط می‌شود. برخلاف سایر آسیب‌های اجتماعی مثل جنگ و فقر و بیکاری و… که دامن محرومان و اقشار ضعیف را می‌گیرند بیماری خطرناکی مثل کرونا – که فعلاً درمانی دارویی ندارد- دامنگیر همه اقشار می‌شود. مثل وبا می‌ماند وقتی بیاید کودک و بزرگ، زن و مرد و فقیر و غنی نمی‌شناسد.

اضطراب ناشی از حضور بیماری کرونا در جامعه به عوامل گوناگون برمی‌گردد. ولی به نظر من مهم‌ترین عامل فقدان یا کم بودن «سرمایه اجتماعی» است. مهم‌ترین عنصر سرمایه اجتماعی هم «اعتماد متقابل در جامعه» است.
جامعه ما در چند دهه اخیر به خاطر نگاه جناحی – حذفی و چنگ انداختن روی یکدیگر یا پخش شایعه و دروغ، اعتماد عمومی را نسبت به نهادها، ارگان‌ها و سازمان‌ها از دست داده است. سؤال اینجاست به خاطر تخریبی که از شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها و صداوسیما علیه دست اندرکاران انجام می‌شود، مردم در مواقع بحران – از جمله بیماری کرونا – به کجا پناه ببرند و چگونه می‌توانند به سخن مسئولان اعتماد کنند. لذا شایعات راست و دروغ ذهن و روان مردم را فرسوده می‌کند و مردم به سخنان دست اندرکاران اعتماد نکرده و اطلاعات را از منابع غیر معتبر دریافت می‌کنند.
 رادیو و تلویزیون‌های ملی و محلی در مواقع بحرانی مهم‌ترین منبع مورد وثوق در اغلب کشورهای جهان به شمار می‌روند. اما متأسفانه صدا‌وسیمای ملی ما به‌خاطر عملکرد ضعیف نتوانسته است آنچنان که باید مورد مراجعه و وثوق کل ایرانیان باشد. اینجاست که اهمیت و ارزش سرمایه اجتماعی را می‌فهمیم و اینجاست که با خود می‌گوییم کاش صدا‌وسیما سرمایه و اعتبار خود را اینچنین به باد نمی‌داد. طوری شده که وقتی وزیر و مسئولی از صداوسیما صحبت می‌کند و درباره بیماری کرونا و خبرهای آن توضیح می‌دهد، مردم نه به رسانه اعتماد کامل دارند و نه به مسئول!
تنها راه برای مبارزه با «اضطراب سرایت کرونا» ایجاد همدلی و وفاق و یکپارچگی ملی و احیای اعتماد متقابل است.

در همین اعلام دو مورد کشته شده از بیماری کرونا در آستانه انتخابات، جناح‌های سیاسی چنان تفسیر عجیب و غریبی ارائه دادند که نه تنها از اضطراب مردم کاسته نشد بلکه به تشویش و نگرانی‌ها افزود و مردم فکر کردند جان مردمان در حال مرگ برای این جناح‌ها مهم نیست بلکه ظاهراً منافع جناحی مهمتر است.
اگر مسئولان ما درست فکر کنند و با نگاهی باز و با هدف همدلی به همه آحاد ملت و کسانی که در این سرزمین، اعم ازایرانی و غیر ایرانی، مسلمان و غیر مسلمان، مرکز نشین و حاشیه نشین و… زندگی می‌کنند، نگاه کنند، بی‌شک بحران زودتر مهار شده و آرامش به جامعه بر‌می‌گردد.
 گاهی لحظات و مواقع بحرانی می‌تواند تبدیل به یک فرصت جهت نزدیک‌تر کردن افراد جامعه به یکدیگر و ایجاد همدلی شود.
 این بیماری و بحران ناشی از آن، آزمون و فرصتی است تا از منافع فردی، گروهی، جناحی، مذهبی و غیره بگذریم و به همه ایرانیان و حتی مهاجران مقیم در ایران با نگاه مسئولیت پذیر بنگریم. چرا که ما در مواقع بحرانی خطرناک مثل شیوع بیماری کرونا به‌عنوان یک انسان در مقابل تک تک آدم‌های پیرامون‌مان مسئول هستیم.تا آنجا که می‌توانیم به همدیگر اعتماد کنیم، از پخش اخبار دروغ و غیر موثق دوری کنیم و توصیه‌های پزشکان و مددکاران اجتماعی را جدی بگیریم.