رسانه و انتخابات

*دکتر حمید ضیایی پرور

این روز‌ها صداوسیما همچنان در بورس خبرهاست . روز یکشنبه رئیس‌جمهور در واکنش به بخش‌نامه رئیس قوه‌قضائیه مبنی بر الزام مراجع قضایی به استعلام از سازمان صداوسیما درباره صوت و تصویر فراگیر، چنین نوشت: «احتراما این‌گونه امور مرتبط با شورای عالی فضای مجازی است».

روز دوشنبه صداوسیما که ظاهرا از این موضع‌گیری رئیس‌جمهور خوشش نیامده بود، از پخش زنده سخنان مهم در جمع استانداران و فرمانداران سراسر کشور درباره انتخابات پیش روی مجلس خودداری کرد تا این پیام را مخابره کند که قدرت دست کیست. البته صداوسیما تاکنون چندین‌بار دیگر نیز از پخش زنده سخنان رئیس‌جمهور خودداری کرده است که یک نمونه آن به سخنرانی رئیس‌جمهور در همایش اقتصاد مقاومتی و توسعه روستایی در ۱۹ فروردین ۱۳۹۶ برمی‌گردد.

رئیس‌جمهور به موجب قانون اساسی کشور بالاترین مقام کشور بعد از مقام معظم رهبری است. این که یک مدیر یا مدیرانی در این سازمان تصمیم می‌گیرند که سخنان دومین مقام رسمی کشور را پخش زنده نکنند، یا ناشی از یک بی‌تدبیری و ناهماهنگی داخلی از جنس فنی و سازمانی است یا تصمیمی سیاسی برای حذف رابطه رسانه‌ای رئیس‌جمهور با مردم.

تکرار چنین رویداد‌هایی در صداوسیما نشان می‌دهد که ناهماهنگی فنی نمی‌تواند دلیل این ماجرا باشد، ولی شواهد نشان می‌دهد که خودداری صداوسیما از پخش زنده سخنان رئیس‌جمهور با تصمیم قبلی ناشی از برآورد اهمیت سخنان رئیس‌جمهور از جهت تأثیرگذاری و فراگیری سخنان و موج‌آفرینی این سخنان در افکار عمومی است. به عبارت دیگر، صداوسیما تصور می‌کند اگر سخنان مهم رئیس‌جمهور را پخش زنده نکند، این سخنان به گوش افکار عمومی نخواهد رسید، درحالی‌که این تصور مربوط به ۳ یا ۴ دهه قبل است؛ زمانی که به تلویزیون رسانه فراگیر می‌گفتند، اما امروز تلویزیون نه‌تن‌ها در ایران که در هیچ کجای جهان رسانه فراگیر نیست.

امروز فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی اخبار و رویداد‌ها را به سراسر جهان مخابره می‌کنند و دوره دروازه‌بانی اخبار به‌طور کلی تمام شده است. به فهرستی از اخبار مهم ایران در ماه اخیر نگاه کنید. کدام‌یک از آن‌ها برای اولین‌بار از سوی رسانه‌های تصویری مخابره شده است؟ تقریبا هیچ‌کدام. اتفاقا محتوای مهم تلویزیون‌ها را اگر در رسانه‌های اجتماعی بازانتشار نشود، خیلی‌ها نخواهند دید و خود رسانه‌های دیداری و شنیداری برای دیده شدن و شنیده شدن دست به دامان رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی شده‌اند. در ماجرای اخیر خودداری صداوسیما از پخش زنده سخنان رئیس‌جمهور، یک تحلیل دیگر نیز می‌توان مطرح کرد. شکی نیست که صداوسیما دل در گرو اصول‌گرایان دارد. در همه انتخابات در ایران، هنگامی که شور انتخاباتی در کشور به پا شده و تعداد مشارکت‌کنندگان در پای صندوق‌های رأی زیاد شده است، اصول‌گرایان نتیجه را به اصلاح‌طلب‌ها و اعتدالیون باخته‌اند. در انتخابات پیش روی کشور که کمتر از ۳ هفته به آن مانده است، یعنی یازدهمین دوره انتخابات مجلس که ۲ اسفند ۹۸ برگزار می‌شود متأسفانه شاهد سردترین دوره انتخاباتی در طول حیات جمهوری اسلامی ایران هستیم.

سخنان امروز رئیس‌جمهور از نظر مدیران صداوسیما فارغ از محتوایی که می‌توانست داشته باشد، باعث گرمی بخشیدن به این تنور خاموش می‌شد و لذا در محاسبات آن‌ها، ۳ هفته به درو کردن این نتایج نسبتا تضمین‌شده، نباید هیچ ریسکی کرد و بهتر است سخنان رئیس‌جمهور پخش زنده نشود تا مبادا به ترکیب تضمینی آرای اصول‌گرایان در انتخابات پیش رو ضربه‌ای وارد شود. نمی‌دانم، اما می‌توان تخمین زد که چنین تصمیمی می‌تواند در اتاق‌های فکر اصول‌گرایان اتخاذ شده باشد. چه آنکه آن‌ها صداوسیما را نه رسانه ملی که بخشی از مهره‌های خود در صفحه شطرنج سیاسی ایران می‌دانند. حالا می‌توان بهتر درک کرد صداوسیمایی که حتی حاضر نمی‌شود سخنان مقام ارشد اجرایی کشور را به‌صورت زنده پخش کند، چرا و به چه دلیل در پی تثبیت نظارت و مدیریت خود بر فضای مجازی با مصوبه صوت و تصویر فراگیر است.