وحید یزدانیان
رئیس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات

امروزه، جوامع بشری با دغدغه‌های جدی و نیازهای نوین مواجه هستند و مواجهه هوشمندانه با چالش‌های نوین، نیازمند پاسخ‌های نوین است؛ راهکارهای سنتی نتوانسته و نمی‌توانند برای غلبه بر این چالش‌ها یا برای پاسخگویی به نیازهای جوامع مورد استفاده قرار گیرند ؛ توسعه کاربردهای فناورانه نوین نظیر روباتیک، هوش مصنوعی و رایانش ابری با تمرکز بر همین مهم صورت می‌پذیرد.
کاربری گسترده از موارد مذکور، همگی نیازمند قدرت پردازش بالا هستند و به همین دلیل، حرکت فعلی کشورهای جهان به سمت هر چه توانمندتر کردن سامانه ‏های پردازش فوق سریع و ایجاد نسل ‏های رایانشی مبتنی بر فناوری‏ های نوظهور، نظیر نورومورفیک و کوآنتوم و نسل‏ های رایانشی اگزاسکیل است.
دسترسی به چنین زیرساخت‌هایی در جوامع امروزی حیاتی بوده و کشورها، نیاز به این فناوری را در جهت توسعه پایدار خود، ضروری می‌دانند؛ در ادامه، توضیحات مختصری از روند سامانه‌های پردازش فوق سریع یا همان ابررایانه‌ها و کاربردهای آنها در جهان ارائه می‌شود و سپس در مورد نیازسنجی کشور و شرایط فعلی بحث کرده و در نهایت نگاهی به طرح ملی «ابررایانه سیمرغ» در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات خواهیم داشت.
طرح ابررایانه سیمرغ
بر اساس آنچه گفته شد و برای رفع نیازهای کشور با هدف رسیدن به قطار پرسرعت کشورهای توسعه یافته، باید گام بعدی کشور برای دستیابی به ابررایانه‌های در مقیاس‌های پتافلاپس و اگزافلاپس برداشته می‌شد ، به‌همین دلیل ایجاد و راه‌اندازی ابررایانه سیمرغ به‌عنوان یک نمونه ابررایانه پرظرفیت برای ارائه خدمات پردازشی در سطح گسترده، به‌عنوان ابزاری راهبردی در جهت تسهیل پیشرفت‌های علمی، مهندسی و فناورانه کشور در دستور کار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار گرفت؛ در این طرح، دستیابی به ابررایانه با ظرفیت پردازشی ۱۸۰ ترافلاپس در گام اول طرح پیش‌بینی و آغاز شد و در نهایت پس از چند مرحله توسعه، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات با کمک دانشگاه صنعتی امیرکبیر موفق به دستیابی به ابررایانه با قدرت پردازشی در مقیاس پتافلاپس شد. همچنین در این طرح مطالعات تحقیقاتی جهت توسعه ابررایانه به مقیاس اگزافلاپس در گام بعدی طرح پیش‌بینی شده است، لذا در راستای دستیابی به اهداف گام اول طرح، دو پروژه با عناوین «پایش و راهبری طرح ابررایانه سیمرغ و انجام مطالعات تحقیقاتی جهت توسعه آن» و «پژوهش، طراحی و پیاده‌سازی ابررایانه سیمرغ» به ترتیب به مجریگری «پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات» و «دانشگاه صنعتی امیرکبیر» تعریف و اجرایی شد.
هدف اصلی اجرای طرح ابررایانه سیمرغ، ارائه خدمات پردازشی فوق سریع به‌عنوان زیرساخت پردازشی شبکه ملی اطلاعات به  این بخش‌ها است:
– حوزه علمی (جهت تأمین نیازهای دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و علمی کشور)؛
– حوزه استراتژیک (جهت تأمین نیازهای دستگاه‌های حاکمیتی کشور مانند هواشناسی، علوم‌زیستی، زمین‌شناسی و…)؛
– حوزه تجاری (جهت تأمین نیاز بخش خصوصی کشور)؛
قرار گرفتن در میان معدود کشورهای دارای فناوری طراحی و ساخت ابررایانه در مقیاس پتافلاپس و سپس اگزافلاپس و همچنین قرار گرفتن در بین ۱۰۰ ابررایانه برتر دنیا نیز از جمله اهداف کمی بلندمدت طرح است. در بخش استراتژیک و حاکمیتی، در کاربردهای مختلف در کشور نیاز به ابررایانه وجود دارد. مهم‌ترین این حوزه‌ها عبارتند از: هواشناسی، پردازش اطلاعات ژنتیکی، اقتصاد، امور دارایی و مالیاتی، حوزه پزشکی و سلامت، قوه قضائیه، حوزه‌های امنیتی و نظامی و بانکداری دیجیتال.
همچنین در بخش دانشگاهی، برای پردازش‌های سنگین مورد نیاز جهت شبیه‌سازی و مدل‌سازی در کاربردهای مهم در رشته‌های مختلف نیاز به ابررایانه با قدرت پردازشی در مقیاس پتافلاپس در کشور وجود دارد؛ برخی از رشته‌هایی که در حال حاضر تقاضا برای استفاده از ابررایانه دارند، عبارتند از: مهندسی برق و کامپیوتر، مهندسی مکانیک و هوافضا، مهندسی شیمی و نفت، مهندسی مواد پزشکی و داروسازی و مهندسی پزشکی، محیط‌ زیست و انرژی‌های پاک و نجوم. توسعه ابررایانه منجر به توسعه پژوهش در دانشگاه و در نتیجه بالندگی و رشد مستمر توان علمی و صنعتی کشور را در پی خواهد داشت.
یادآوری می شود در بخش خصوصی نیز تقاضا برای استفاده از ابررایانه‌ها وجود دارد که مهم‌ترین آنها عبارتند از: هوش مصنوعی و رندرینگ. لازم به توضیح است که فرایند رندرینگ مهم‌ترین قسمت از ساخت دنیای مجازی است و مهم‌ترین عامل تمایز و تفاوت میان آنهاست؛ از آنجایی که بخش عمومی، صنایع و مراکز تحقیقاتی در بسیاری موارد نیازهای مقطعی به سیستم‌های پردازش سریع داشته و بودجه کافی برای تهیه سیستم اختصاصی گرانقیمت در اختیار ندارند، لذا مراکز و صنایع فوق می‌توانند از امکانات و خدمات اختصاصی پردازش سریع برخط ابرایانه سیمرغ استفاده کنند. از این طریق، علاوه بر صرفه‌جویی در تخصیص منابع ملی، امکان بهره‌گیری صنایع و مراکز کوچک از فناوری پیشرفته فراهم می‌شود. پیاده‌سازی و توسعه مرکز پردازش فوق سریع سیمرغ این امکان را فراهم می کند که صنایع بزرگ، بنگاه‌های کوچک و متوسط و شرکت‌های نوپا قبل از به‌کارگیری و پیاده‌سازی علوم و فناوری‌های بسیار پیشرفته، برای حل مشکلات پردازشی خود، امکان‌پذیری آن را به محک آزمایش بگذارند.
امید است پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات بتواند با ساخت ابررایانه سیمرغ بخشی از نیازمندی‌های کشور را در حوزه پردازش‌های فوق سریع  برآورده ساخته و در جهت تحقق رسالت خود به‌عنوان پیشران توسعه فناوری در کشور، موفق باشد.