آیت‌الله شهید مرتضی مطهری
قسمت اعظم شخصیت انسان با تربیت منعقد می‌شود. تربیت یعنی عادت دادن. این عادت دادن با تمرین و تکرار منظم حاصل می‌شود. تمرین و تکرار در روح، عادت و به اصطلاح قدما «ملکه» ایجاد می‌کند و به اصطلاح جدید، شخصیت اخلاقی می‌سازد. در اسلام بعضی از عبادات به صورت تکرار منظم تشریع شده، مثل نماز در همه سال و همه عمر و روزه در سی روز پشت سر یکدیگر. در این‌گونه عبادات مخصوصاً باید به جنبه تکرار منظم آنها توجه داشت. روح انسان مثل بدن انسان با ورزش و تکرار عمل عوض می‌شود، آمادگی و نیرو و مهارت پیدا می‌کند:
غازیان طفل خویش را پیوست / تیغ چوبین از آن دهند به دست
که چو آن طفل مرد کار شود / تیغ چوبینش ذوالفقار شود
اگر کسی سی روز منظماً ورزش کند حتماً عضلاتش محکم و نیرومندتر می‌شود. اگر کسی سی روز تمرین مشق خط و یا موسیقی و یا تیراندازی کند بالاخره فی‌الجمله مهارتی در او پیدا می‌شود. در بعضی ملل قدیم، کودکان خود را از کودکی مشق سربازی می‌دادند – مثل اسپارت ظاهراً – و در بعضی ملل، مشق دیگر. در اسلام، روزه مشق و تمرین پرهیزکاری است. در اثر روزه، این مشق عمومی و این ورزش روحی عمومی، ما نیرو و مهارت در تقوا پیدا می‌کنیم. چگونه ممکن است انسان سی روز مشق پرهیزکاری کند، تشنه بشود و آب حاضر باشد و هیچ مانعی از خارج وجود نداشته باشد و آب نخورد و ملکه پرهیزکاری در او پیدا نشود؟!
در حدیث است: لایستقیم ایمان عبد حتی یستقیم قلبه و لایستقیم قلبه حتی یستقیم لسانه. (نهج‌البلاغه، خطبه ۱۷۴) به نقل از رسول اکرم(ص): ایمان بنده مستقیم و استوار نیست تا اینکه دل او استوار باشد، و دل او استوار نیست تا اینکه زبانش استوار باشد. در حقیقت این حدیث می‌گوید چندان باید راست گفت تا «راستگو» شد. در روزه نیز باید گفت چندان باید از مشتهیات نفسانی پرهیز کرد تا «پرهیزکار» شد. راست گفتن غیر از راست بودن و راستگو بودن است، همچنین پرهیز کردن غیر از پرهیزکار بودن است.

پرهیزکاری وقتی است که حالت روح انسان شده باشد. به هرحال تنها نباید متوجه این جهت شد که روزه ریاضت است؛ مخصوصاً باید متوجه جنبه تکرار منظم آن در سی روز که هر سال هم مکرر می‌شود، شد و فایده تمرین را باید از نظر دور نداشت.
اگر بنا باشد که ماه مبارک بیاید و انسان سی روز گرسنگی و تشنگی و بی‌خوابی بکشد و با روز آخر شعبان یک ذره هم فرق نکرده باشد، چنین روزه‌ای برای انسان اثر ندارد. چرا در روایات ما آمده است که بسیاری از روزه‌داران هستند که حظ و بهره آنها ار روزه جز گرسنگی چیزی نیست؟ بستن دهان از غذای حلال برای این است که انسان در آن سی روز تمرین کند که زبان خود را از گفتار حرام ببندد، غیبت نکند، دروغ نگوید، فحش ندهد.